Cầu Đồng Nai: Đội vốn 1.100 tỉ, thu phí thiếu công bằng

Kiểm toán Nhà nước vừa công bố báo cáo kiểm toán hoạt động, xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án đầu tư xây dựng cầu Đồng Nai mới và tuyến hai đầu cầu từ ngã ba Tân Vạn đến điểm cuối tuyến tránh thành phố Biên Hòa theo hình thức hợp đồng BOT.

Việc thu phí chưa đảm bảo công bằng

Theo Kiểm toán Nhà nước, công tác lập, điều chỉnh dự án đầu tư còn tồn tại một số tồn tại, hạn chế. Cụ thể, Bộ GTVT chấp thuận đề xuất dự án và quyết định phê duyệt dự án theo phương án đề xuất của Tổng Công ty tư vấn thiết kế giao thông vận tải (TEDI). Việc lựa chọn phương án này có khối lượng giải phóng mặt bằng lớn, dẫn đến trong quá trình thi công phải điều chỉnh thiết kế phương án tổ chức thi công tại nút giao Vũng Tàu, làm tăng chi phí xây dựng từ 939,573 tỉ đồng lên 1.033,062 tỉ đồng và bổ sung hầm chui lên đến 198 tỉ đồng. Ngoài ra còn làm tiến độ thực hiện dự án bị kéo dài.

Trạm thu phí Sông Phan được dùng để hoàn vốn cho dự án 

Dự án đã qua 4 lần điều chỉnh bổ sung hạng mục ngoài hợp đồng đã ký kết ban đầu, hoặc do phát sinh các yếu tố mới làm thay đổi phương án tổ chức giao thông… Các lần điều chỉnh đã làm tăng giá trị đầu tư so với phê duyệt ban đầu tới 56,65% (tăng từ 2.005 tỉ đồng lên 3.141,6 tỉ đồng, tức tăng hơn 1.100 tỉ đồng).

Về vị trí trạm thu phí Đồng Nai, Kiểm toán Nhà nước khẳng định theo hiện trạng cho thấy có phương tiện giao thông sử dụng hạng mục đầu tư của dự án, nhưng không đi qua trạm nên không phải trả phí và ngược lại, đây là hình thức thu phí hở chưa đảm bảo công bằng đối với các phương tiện giao thông sử dụng dịch vụ của dự án.

Về công tác thẩm định, phê duyệt dự toán và thiết kế các hạng mục thuộc giai đoạn 4 của dự án, kết quả kiểm toán cho thấy tình trạng còn chưa chính xác trong tính toán khối lượng thiết kế, áp dụng định mức, đơn giá dự toán. Một số hạng mục phát sinh chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định.

Đặc biệt, việc dự toán hạng mục thi công cọc khoan nhồi cầu Đồng Nai mới được lập trên cơ sở đơn giá tạm tính đã làm tăng giá trị dự toán công trình hơn 9 tỉ đồng so với giá trị dự toán được phê duyệt chính thức.

Đối với công tác lựa chọn nhà thầu, kế hoạch đấu thầu chưa hợp lý, phân chia hạng mục thành nhiều gói thầu nhỏ, các gói thầu của dự án được áp dụng hình thức chỉ định thầu hoặc tự thực hiện, các nhà thầu chủ yếu là các công ty thành viên của Nhà đầu tư.

Về tiến độ thực hiện dự án, thời gian dự kiến ban đầu là 24 tháng (hoàn thành tháng 6-2010). Tuy nhiên, do không giải phóng được mặt bằng và liên tục điều chỉnh, bổ sung hạng mục, đến tận tháng 3-2015, dự án mới hoàn thành các hạng mục chính và đưa vào khai thác, thu phí hoàn vốn. Như vậy, dự án đã chậm tiến độ 5 năm.

Về quản lý chi phí đầu tư, Kiểm toán Nhà nước cũng phát hiện một số hạng mục công trình nghiệm thu khối lượng còn sai sót, áp dụng định mức, đơn giá một số công việc chưa phù hợp; phát sinh chi phí quản lý dự án nhưng chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt với kết quả giảm trừ gần 29 tỉ đồng.

Xác định chưa đúng thời gian thu phí

Công tác lựa chọn nhà đầu tư, ký kết và thực hiện hợp đồng, Cục đường bộ (nay là Tổng cục đường bộ) ký kết hợp đồng BOT và Bộ GTVT cho phép chuyển giao và thu phí tại trạm thu Sông Phan từ ngày 1-1-2009 để thu phí hoàn vốn và tạo lợi nhuận cho nhà đầu tư trong thời gian xây dựng cầu Đồng Nai mới, trước khi công trình được hoàn thành, đưa vào khai thác vào ngày 8-4-2015. Việc sử dụng nguồn thu Trạm thu phí Sồng Phan để hoàn vốn cho dự án đã được Bộ GTVT trình Thủ tướng Chính phủ xem xét; có ý kiến tham mưu thống nhất của Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và đầu tư. Tuy nhiên, Cục đường bộ và Tổng công ty Xây dựng số 1 đã ký hợp đồng BOT ngày 16-5-2008, trong đó thỏa thuận nhà đầu tư được thu phí tại Trạm thu phí Sông Phan trên QL1 tỉnh Bình Thuận để hoàn vốn và tạo lợi nhuận cho nhà đầu tư trước khi có ý kiến của Văn phòng Chính phủ.

Về công tác kiểm tra, giám sát của cơ quan nhà nước, Kiểm toán Nhà nước cho biết Bộ GTVT chưa kiểm tra số liệu thu chi định kỳ hàng năm làm căn cứ xác định phương án tài chính khi điều chỉnh hợp đồng dự án theo quy định.

Trong việc kiểm tra, đánh giá việc tính toán, xác lập một số chỉ tiêu quan trọng trong phương án tài chính, Kiểm toán Nhà nước cho hay Bộ Giao thông vận tải và Tổng công ty Xây dựng số 1 đã ký kết Phụ lục hợp đồng số 18. Trong đó, khi tính toán phương án tài chính, một số chỉ tiêu tài chính chưa chặt chẽ và sát thực tế, dẫn đến việc tính toán thời gian hoàn vốn là 18 năm 4 tháng 10 ngày là chưa phù hợp.

Kiểm toán Nhà nước chỉ ra Tổng cục đường bộ thương thảo ký kết hợp đồng và Bộ GTVT cho phép sử dụng trạm thu phí Sông Phan thu phí trong thời gian đầu tư xây dựng Dự án để hoàn vốn và tạo thuận lợi cho nhà đầu tư. Tuy nhiên khi tính thời gian hoàn vốn lại không tính đến nguồn thu này (khoảng 176 tỉ đồng).

Kiến nghị xử lý tài chính 157 tỉ đồng

Từ các kết quả trên, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý tài chính các hạng mục đầu tư giai đoạn 1-2- 3 (Phục lục hợp đồng BOT số 18) số tiền trên 131 tỉ đồng.

Trong đó, đối với Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng cầu Đồng Nai, điều chỉnh giảm giá trị quyết toán 50,6 tỉ đồng; giảm thuế giá trị gia tăng đầu vào được hoàn 1,7 tỉ đồng; chưa đủ điều kiện thanh toán 16,4 tỉ đồng; giảm chi phí lãi vay từ 8-4-2015 đến 30-9-2017 là 13 tỉ đồng; giảm trích trước chi phí chi phí sửa chữa vừa và lớn đến 30-9-2017 là 31,3 tỉ đồng; giảm lợi nhuận bảo toàn vốn cho nhà đầu tư 2009-2016 là 4,7 tỉ đồng; giảm lãi tính cho phần sử dụng nguồn thu phí từ 1-1-2009 đến 30-9-2017 là 5,2 tỉ đồng.

Đối với Trung tâm phát triển quỹ đất tỉnh Đồng Nai – chi nhánh thành phố Biên Hòa, giảm giá trị quyết toán và nộp trả nhà đầu tư 1,4 tỉ đồng; nộp trả nguồn kinh phí tạm ứng chưa thực hiện cho nhà đầu tư 641 triệu đồng.

Đối với Ban quản lý dự án thành phố Biên Hòa, nộp trả cho nhà đầu tư 4,2 tỉ đồng.

Đối với Trung tâm phát triển quỹ đất tỉnh Bình Dương – chi nhánh thị xã Dĩ An, nộp trả nguồn kinh phí tạm ứng chưa thực hiện cho nhà đầu tư 1,37 tỉ đồng.

Đối với Ban quản lý dự án 7 – Bộ GTVT, giảm giá trị quyết toán 556 triệu đồng.

Kiểm toán Nhà nước cũng kiến nghị xử lý tài chính các hạng mục đầu tư giai đoạn 4 (chưa ký hợp đồng BOT) là trên 25,7 tỉ đồng. Trong đó, Ban quản lý dự án cầu Đồng Nai mới và tuyến hai đầu cầu giảm giá trị thanh toán 5,8 tỉ đồng; giảm thuế VAT được hoàn 436 triệu đồng; chưa đủ điều kiện thanh toán 19,8 tỉ đồng…

Kiểm toán nhà nước cũng đề nghị các đơn vị sai phạm chấn chỉnh, rút kinh nghiệm, đặc biệt trong việc nghiệm thu, quyết toán. Đối với nhà đầu tư, phải phối hợp với Bộ GTVT điều chỉnh lại thời gian thu phí…

Riêng Bộ GTVT, Kiểm toán Nhà nước đề nghị rút kinh nghiệm tập thể, cá nhân trong việc ký kết hợp đồng BOT, trong đó thỏa thuận thu phí hoàn vốn trong thời gian xây dựng tại trạm thu phí Sông Phan khi chưa có ý kiến của Bộ Tài chính. Đặc biệt, để nhà đầu tư khởi công khi chưa được cấp điều chỉnh giấy chứng nhận đăng ký đầu tư và điều chỉnh hợp đồng BOT đối với các hạng mục bổ sung vào dự án...