Cuộc xung đột kéo dài với Israel từ tháng 10-2023 đã đẩy nhóm vũ trang Hamas (Dải Gaza) vào một tình huống khó khăn chưa từng có. Nhóm này đang phải đối mặt cuộc khủng hoảng tài chính và hành chính tồi tệ nhất trong lịch sử gần 40 năm hoạt động.
Tờ The Washington Post dẫn lời sĩ quan Lực lượng Phòng vệ Israel rằng do ngân quỹ cạn kiệt, cánh quân sự của Hamas không còn đủ khả năng trả lương đầy đủ cho các thành viên chiến đấu của nhóm. Tuy nhiên, Hamas vẫn có thể tuyển dụng các nam thiếu niên làm các nhiệm vụ như canh gác hoặc đặt chất nổ dọc theo các tuyến đường quân sự của Israel.
Nhóm này cũng không thể thay thế các đường hầm và trung tâm chỉ huy ngầm bị phá hủy trong cuộc xung đột với Israel.
“Hamas không xây dựng lại đường hầm, họ không trả lương cho các chiến binh được huấn luyện bài bản, họ chỉ đang cố gắng tồn tại” – ông Oded Ailam, cựu sĩ quan tình báo cấp cao của Israel, nói.
Hamas gặp khó khăn chưa từng có
Trước khi xung đột xảy ra, nguồn thu của Hamas phần nhiều đến từ việc thu thuế và phí. The Washington Post dẫn lời một người làm việc tại khu vực biên giới Gaza rằng Hamas thường xuyên thu 20.000 shekel (khoảng 6.000 USD) từ các thương gia địa phương khi mang hàng hóa đi vào dải đất.
Một doanh nhân Gaza cho biết Hamas đã áp thuế ít nhất 20% đối với nhiều mặt hàng. Theo phía Israel, ngoài việc đánh thuế hàng hóa, Hamas còn kiếm tiền bằng cách cho phép các thương nhân liên kết với họ bán các mặt hàng thiết yếu như đường và bột mì với giá cao.
Tuy nhiên, khi nguồn cung vào Gaza bị Israel kiểm soát chặt chẽ, nguồn thu này cũng bị hạn chế.
Một số người làm việc cho chính quyền Hamas xác nhận nhóm này hiện cũng không thể trả đủ lương cho cảnh sát, nhân viên các cơ quan ở Gaza và cũng không thể tiếp tục trả trợ cấp tiền cho gia đình các thành viên thiệt mạng.
Một quan chức Israel cho rằng Hamas đã mất 90% nhân sự ban lãnh đạo và 90% kho vũ khí trong suốt cuộc xung đột. Trong giai đoạn đầu của cuộc chiến, Hamas đã dự trữ tiền mặt và vật tư dưới lòng đất, nhưng đến thời điểm này, các nguồn dự trữ được cho là đã cạn kiệt. Vào tháng 3-2024, lực lượng Israel cho biết họ đã tịch thu hơn 3 triệu USD từ các đường hầm bên dưới bệnh viện al-Shifa (phía bắc Gaza).
Ông Ibrahim Madhoun – một nhà phân tích về Gaza – cho biết nhóm vũ trang này đã không chuẩn bị cho kịch bản xung đột kéo dài hơn 1 năm, và do đó nhóm này buộc phải áp dụng các biện pháp thắt lưng buộc bụng. Các biện pháp này bao gồm cắt giảm chi phí hành chính và lương, trong khi cố gắng duy trì một số dịch vụ cơ bản cho Gaza.
Để khắc phục một số khó khăn, ông Madhoun cho biết Hamas cũng dựa vào nỗ lực của cộng đồng địa phương và “mạng lưới xã hội mạnh mẽ” của họ.
Các thành viên Hamas chưa đưa ra bình luận về tình hình tài chính của nhóm này.
Không chỉ riêng vấn đề tài chính, Hamas cũng đối mặt sự phản đối từ nhiều người dân Gaza do xung đột kéo dài quá lâu, gây nên những hậu quả nặng nề.
"Hành động của Israel tại Gaza rõ ràng là không thể chấp nhận, nhưng sự phán đoán kém cỏi và việc Hamas không chịu trách nhiệm về hậu quả của xung đột cũng góp phần đáng kể vào thảm họa này” – một thành viên làm việc cho chính quyền Hamas nói.
Hamas có trục lợi từ nguồn viện trợ vào Gaza?
Phía Israel đã nhiều lần cho rằng Hamas tìm cách trục lợi từ nguồn viện trợ nhân đạo vào Gaza. Đây cũng là một trong những lý do được phía Israel viện dẫn khi nói về nguyên nhân họ không cho hàng viện trợ đi vào Gaza.
Một số quan chức Israel cho rằng Hamas đã tịch thu ít nhất 15% trong số hàng hóa mà các cơ quan quốc tế cung cấp cho người dân Gaza. Các quan chức này cho biết một phần trong số đó đã được trao cho thành viên Hamas và những người ủng hộ nhóm này, trong khi phần còn lại được bán để kiếm tiền.
Lực lượng Phòng vệ Israel trích dẫn thông tin tình báo rằng các tổ chức viện trợ bị Hamas nhắm mục tiêu bao gồm các cơ quan Liên Hợp Quốc và các tổ chức phi chính phủ. Tuy nhiên, phía Israel chưa công khai cung cấp bằng chứng chứng minh Hamas đã đánh cắp một cách có hệ thống hàng viện trợ được đưa vào Gaza.
Một quan chức Ai Cập cũng nói rằng Hamas thực sự đã đánh cắp một phần viện trợ lương thực này. "Hamas đang cố gắng sử dụng viện trợ để tồn tại. Điều đó đang xảy ra" – vị quan chức này nói.
Trong khi đó, ông Carl Skau – Phó Giám đốc Điều hành Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hợp Quốc (WFP) – cho biết việc Hamas kiểm soát nguồn viện trợ vào Gaza "cho đến nay chưa phải là vấn đề đối với chúng tôi trong cuộc xung đột".
"Chúng tôi có các biện pháp giảm thiểu rủi ro mà chúng tôi đã rút kinh nghiệm được từ hơn 40 năm hoạt động với các nhóm vũ trang trong những môi trường phức tạp như thế này. Chúng tôi đang áp dụng tất cả biện pháp giảm thiểu rủi ro đó" – ông Skau nói.
Các quan chức từ một số tổ chức viện trợ quốc tế lớn cũng cho biết Hamas không hề kiểm soát viện trợ một cách có hệ thống. Họ cũng có các quy trình chặt chẽ để theo dõi viện trợ khi nó vào Gaza và được phân phối.
Theo The Washington Post, trong số các yêu cầu được Hamas đưa ra trong các cuộc đàm phán với Israel về thỏa thuận ngừng bắn là việc mở cửa lại biên giới Gaza và tăng cường viện trợ nhân đạo. Tờ báo cho rằng nguyên nhân khiến Hamas thúc đẩy yêu cầu này là nhằm giảm bớt tình trạng thiếu lương thực nghiêm trọng tại Gaza và cũng nhằm khôi phục dòng tiền của Hamas.
