Thời gian qua, tại một số địa phương như Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Quảng Ninh, TP.HCM, Bình Phước, Vĩnh Phúc… xuất hiện tình trạng người lao động (NLĐ) là công nhân, giáo viên mầm non, viên chức… mượn hồ sơ lý lịch của người khác để đi làm, tham gia đóng và hưởng BHXH.
Mượn hồ sơ vì không đủ điều kiện tuyển dụng
Chị LTH (ngụ Hà Tĩnh) cho biết do hoàn cảnh khó khăn nên phải vào Đồng Nai kiếm việc làm khi 15 tuổi. Do chưa đủ tuổi lao động, chị phải mượn hồ sơ của chị gái là NBT để đi xin việc. Năm 2019, chị H nghỉ việc về quê và được giải quyết hưởng bảo hiểm thất nghiệp, BHXH một lần. Cuối năm 2022, khi chị T làm thủ tục đề nghị hưởng BHXH một lần thì được cơ quan BHXH trả lời chờ xác minh vì trùng thông tin. Đến nay sau gần nửa năm chờ đợi, trường hợp của chị T vẫn chưa có kết quả.
 |
Người lao động đang làmthủtục hưởng lương hưu tại cơquan BHXH. Ảnh: VIẾT LONG |
Tương tự, ông NHD (62 tuổi) mượn tên và hồ sơ lý lịch của ông NCP (60 tuổi) để đi làm, tham gia đóng BHXH từ tháng 6-1983 đến tháng 10-2013 với thời gian là 30 năm năm tháng; hưởng chế độ hưu trí từ ngày 1-8-2014. Năm 2021, khi ông D sử dụng tên của ông P làm CCCD thì bị phát hiện trùng thông tin.
Hiện cơ quan BHXH chưa thể thống kê chính xác số liệu thực tế các trường hợp mượn hồ sơ nhưng qua báo cáo sơ bộ của BHXH các tỉnh, thành ước tính đến hết ngày 31-12-2022 có 214 trường hợp mượn hồ sơ tư pháp chưa điều chỉnh thông tin nhân thân.
Còn ông NVS (sinh năm 1962) có em ruột là ông NTH (đã chết ngày 16-2-2004). Từ tháng 8-1980 đến tháng 7-1984, ông H kê khai sinh năm 1962 (năm sinh của ông S nhưng tên trong hồ sơ vẫn để là H) để đi bộ đội. Từ tháng 12-1986, ông S lấy hồ sơ mang tên em ruột để đi làm và tham gia BHXH tại tỉnh Quảng Trị, hưởng lương hưu từ tháng 1-2003. Hiện BHXH đã dừng chi trả lương hưu cho ông từ ngày 1-3-2023 để xem xét lại.
Ông Đỗ Ngọc Thọ, Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam), cho biết đây là hành vi giả mạo hồ sơ và có sự móc nối giữa NLĐ và người sử dụng lao động. Theo quy định trước đây, các trường hợp này sẽ được thanh tra lao động hoặc TAND tuyên hợp đồng vô hiệu nên BHXH đã phối hợp với thanh tra lao động và đưa ra kết luận, xử phạt bằng hình thức cảnh cáo.
Đề cao quyền lợi của NLĐ
Trước thực trạng trên, BHXH Việt Nam vừa đề xuất Bộ LĐ-TB&XH hướng dẫn giải quyết trên cơ sở nguyên tắc đóng, hưởng (mức hưởng BHXH được tính trên cơ sở mức đóng góp), đề cao quyền lợi của NLĐ. Cụ thể, giao Sở LĐ-TB&XH chủ trì phối hợp với các cơ quan có liên quan để xem xét, ra kết luận về việc mượn hồ sơ tư pháp đối với từng trường hợp cụ thể.
Theo đó, với NLĐ đang tham gia BHXH hoặc đang bảo lưu thời gian tham gia BHXH, cần căn cứ quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của TAND hoặc kết luận của Sở LĐ-TB&XH thực hiện điều chỉnh lại thông tin về nhân thân trong hồ sơ. Từ đó làm căn cứ giải quyết hưởng các chế độ BHXH khi NLĐ đủ điều kiện.
Với những trường hợp đã giải quyết chế độ BHXH ngắn hạn, không thu hồi số tiền đã giải quyết hưởng khi NLĐ cam kết đã nhận trợ cấp, vì theo nguyên tắc đóng, hưởng thì NLĐ có đóng BHXH. Mặt khác, chế độ BHXH ngắn hạn do người sử dụng lao động đề nghị giải quyết, nên trong thời gian mượn hồ sơ NLĐ đã được người sử dụng lao động xác minh việc đóng BHXH và nghỉ việc do bị ốm đau, thai sản, dưỡng sức, phục hồi sức khỏe.
Đối với những trường hợp đã giải quyết hưởng chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, BHXH một lần… cho khoảng thời gian NLĐ mượn hồ sơ, BHXH Việt Nam đề nghị căn cứ quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của TAND hoặc kết luận của Sở LĐ-TB&XH để điều chỉnh lại thông tin nhân thân đúng của NLĐ. Đề nghị không thu hồi số tiền đã giải quyết hưởng vì thời gian đó NLĐ có đóng BHXH.
Về những trường hợp đã được giải quyết hưởng lương hưu, trợ cấp tuất hằng tháng và các khoản trợ cấp hằng tháng khác (nếu có), căn cứ quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của TAND hoặc kết luận của Sở LĐ-TB&XH để điều chỉnh lại thông tin nhân nhân đúng của NLĐ. Xem xét điều chỉnh hoặc hủy quyết định hưởng chế độ BHXH (nếu có).
Để giải quyết triệt để tình trạng trên, đại diện BHXH Việt Nam cho biết hiện nay ngành đã áp dụng công nghệ thông tin, do đó những trường hợp tương tự như trên rất khó xảy ra trong thời gian tới.
BLLĐ 2019 quy định chỉ có cơ quan TAND mới có thẩm quyền tuyên hợp đồng lao động vô hiệu, nên để giải quyết các vụ việc trên rất vướng. Cụ thể, trường hợp đơn vị sử dụng lao động còn hoạt động, NLĐ nộp đơn yêu cầu TAND quận, huyện tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu thì tòa án trả lại đơn yêu cầu cung cấp biên bản hòa giải của hòa giải viên lao động. Khi NLĐ nộp đơn đề nghị Phòng LĐ-TB&XH quận, huyện xem xét hòa giải thì đã quá thời hiệu hòa giải nên không được giải quyết.
Trường hợp đơn vị sử dụng lao động đã giải thể, khi NLĐ nộp đơn yêu cầu TAND quận, huyện tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu thì TAND trả lại đơn, không giải quyết do không có chủ thể để khởi kiện. “Trường hợp người mượn hoặc người cho mượn hồ sơ đã chết hoặc mất tích hoặc không còn cư trú tại Việt Nam hoặc không xác định được nơi cư trú; người mượn hoặc người cho mượn hồ sơ liên hệ TAND để giải quyết nhưng khi NLĐ nộp đơn tại TAND quận, huyện thì tòa án trả lại đơn, không giải quyết…
Ông ĐỖ NGỌC THỌ, Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam)
