Phóng viên chiến trường của hãng tin Reuters đến tiền tuyến phía đông Ukraine vào những ngày cuối tháng 5 khi Nga liên tục thắng thế để tìm hiểu về tình hình cuộc chiến qua lời kể của người lính Ukraine.
Thiếu đạn pháo
Trước khi binh minh kịp ló dạng, pháo binh Nga đã khai hỏa. Anh Viktor, một lính bộ binh thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 58 của Ukraine, bước vào chiến hào tối tăm và châm một điếu thuốc. Anh Viktor cẩn thận che ngọn lửa để tránh bị phía Nga phát hiện. Một tiếng nổ lớn do pháo Nga vang lên từ xa.
Người lính Ukraine này cúi đầu, ẩn mình dưới tấm lưới ngụy trang và nhìn lên bầu trời sáng rực. Tiếng vo ve không ngừng của một chiếc máy bay không người lái (UAV) vang lên trên đầu, di chuyển từ đầu chiến hào đến nán lại ngay phía trên vị trí của anh.
Anh Viktor nín thở. Một lát sau, tiếng vo ve vẫn tiếp tục vang lên. “Đó là UAV của chúng tôi” - người lính 37 tuổi nói với Reuters, đồng thời đưa điếu thuốc lên môi.
Mặt trời cuối cùng cũng mọc và âm thanh ồn ào của chiến sự vang lên. Trong nhiều tuần, anh Viktor hầu như không ngủ khi UAV và pháo binh Nga liên tục nhắm vào vị trí của anh.
Ban ngày, anh Viktor theo dõi mọi hành tung của quân Nga để đề phòng đối phương vượt qua bãi mìn ngăn cách hai bên. Đêm đến, anh Viktor cầm xẻng đào và gia cố chiến hào.
“Họ liên tục nổ súng, liên tục trinh sát. Chúng tôi phải sống sót bằng mọi cách và phải giữ vững phòng tuyến” - anh Viktor nói.
Lại một ngày mệt mỏi nữa bắt đầu ở tiền tuyến phía đông Ukraine. Theo dõi chiếc radio yếu ớt của mình, anh Vikto cố gắng di chuyển ít nhất có thể trong một chiến hào cách nơi lính Nga tập kết chưa đầy 800 m. Trong bảy tháng qua, đơn vị của anh đã trấn thủ khu vực này, đẩy lùi nhiều đợt tấn công dữ dội của quân Nga.
Bước sang năm thứ ba của cuộc chiến, các lãnh đạo quân sự hàng đầu của Ukraine công khai thừa nhận rằng tình hình chiến trường phía đông đã xấu đi. Hai năm chiến tranh tiêu hao đạn dược và nhân lực của Ukraine, cuộc phản công bất thành vào mùa hè năm ngoái cũng làm suy giảm tinh thần binh sĩ.
Dọc theo chiến tuyến miền đông, các đơn vị bộ binh, pháo binh và UAV của Ukraine đều tỏ ra kiệt sức. Họ phàn nàn về tình trạng thiếu đạn dược trầm trọng và nhu cầu cấp thiết bổ sung nhân lực.
Một nỗ lực tiến công mới của Nga hồi đầu tháng này gần Kharkiv - TP lớn thứ hai Ukraine - có thể sẽ tiếp tục khiến nhân vật lực của Ukraine phải đổ dồn từ nơi khác đến đó, cũng như khiến lực lượng Kiev bị dàn mỏng khi cuộc chiến đang bước vào giai đoạn quan trọng.
Mặc dù Mỹ vào tháng 4 thông qua gói viện trợ quân sự trị giá 60 tỉ USD cho Ukraine sau thời gian dài trì hoãn, các nhà phân tích cho rằng tình trạng thiếu đạn pháo nghiêm trọng trên toàn thế giới đồng nghĩa với việc Ukraine có thể sẽ bị Nga áp đảo trong thời gian còn lại của năm 2024.
Trả lời phỏng vấn Reuters gần đây, Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky kêu gọi các đồng minh phương Tây tăng tốc viện trợ, nói rằng mọi quyết định mà đồng minh đã đưa ra liên quan hỗ trợ quân sự cho Ukraine đều “bị trễ khoảng một năm”.
Trong khi đó, Nga tiếp tục tấn công Ukraine. Quân Moscow trong những tháng gần đây đã có những bước tiến ổn định, đơn cử là việc giành quyền kiểm soát TP chiến lược Avdiivka (tỉnh Donetsk) hồi tháng 2.
Giờ đây, Nga đang tìm cách kiểm soát Chasiv Yar, một TP quan trọng để tạo đà tiến vào các TP còn lại của Donetsk.
Ông Zelensky nói với Reuters rằng các cuộc tấn công gần đây của Nga vào Kharkiv khiến thế giới quên mất những trận chiến khốc liệt vẫn đang diễn ra ở Donetsk.
Cuộc chiến giữ phòng tuyến
Trước khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, anh Viktor là thợ làm khung cửa sổ ở ngoại ô TP Uman (miền trung Ukraine). Gia đình nhỏ của anh (gồm vợ, con gái và bố mẹ anh) sống trong ngôi nhà nhỏ trên một ngọn đồi nhỏ nhìn ra những khu rừng xanh tươi và những cánh đồng chuyển màu theo mùa.
Bốn tháng sau khi cuộc chiến bắt đầu, anh Viktor nhận được giấy điều động quân sự. Anh nhanh chóng được điều đến khu vực phía bắc Ukraine giáp Nga để đào chiến hào và công sự. Sau đó, anh Viktor được chuyển đến TP Bakhmut (Donetsk), nơi hoạt động của nhóm lính từ tập đoàn quân sự Wagner (Nga).
Tháng 9 năm ngoái, anh Viktor được trao một khẩu súng máy Browning và được dạy cách làm vệ sinh, bảo quản vũ khí. Một tuần sau, anh được chuyển đến mặt trận Donetsk.
Khi đơn vị của anh Viktor lần đầu tiên đến đây, những bụi cây sồi và bạch dương nằm dọc những cánh đồng cỏ với những chú chim trên cây và những chiếc lá mới chuyển màu sang thu. Sau vài tháng giao tranh, nơi đây đã trở nên xơ xác với những gốc cây cháy đen.
Vào mùa đông, nhiệt độ trong chiến hào xuống tới -26 độ C. Những ngày ấm áp hơn thì nước dâng cao, khiến chiến hào trở nên lầy lội. Nhưng dù thời tiết thế nào thì UAV Nga vẫn cứ bay lơ lửng phía trên, sẵn sàng thả lựu đạn bất cứ lúc nào.
Đầu năm nay, các lực lượng Nga mở một đợt tấn công mới, thiết giáp chở quân tiến vào một cánh đồng chỉ cách vị trí của anh Viktor vài mét. Người lính này khi đó dùng súng máy bắn vào chiếc xe và chuyển hướng nó đến bãi mìn.
Theo lời kể của anh Viktor, một số binh sĩ Nga đã chết trên xe, số còn lại bị thương nghiêm trọng và cố gắng bò qua bãi mìn để quay lại điểm tập trung quân, cũng có người bị Ukraine bắt làm tù binh. Từ sau vụ việc này, Nga tăng cường tập kích trong khu vực của anh Viktor.
“Tất nhiên người Nga rất tức giận. Họ mất thiết bị, mất người, nên bắt đầu pháo kích bằng mọi thứ họ có” - anh Viktor nói.
Theo lời kể của anh, những lúc giai đoạn giao tranh đỉnh điểm, cách duy có thể làm là cầu nguyện. Trên cổ anh Viktor đeo những mặt dây chuyền có hình Đức Trinh Nữ Maria và thánh giá.
Thấm thoát, mùa xuân đến với chiến trường Ukraine nhưng chẳng làm cho cây cối đâm chồi nảy lộc, những gì người lính Viktor nhìn thấy chỉ là những thân cây cháy đen ở phía chân trời.
Người lính này dần kiệt sức sau nhiều tháng trời chống chọi với một đối thủ có nhân lực và vũ khí dường như vô tận. Anh Viktor chứng kiến chết chóc, thương vong của đồng đội hằng ngày.
“Thực tế không giống như những lược đồ, vốn toàn là đường kẻ và mũi tên. Tôi thấy những gì xảy ra với đồng đội và những gì chúng tôi đang chiến đấu. Đó là địa ngục, thậm chí còn tệ hơn thế” - anh Viktor bày tỏ.
Vào tháng 2, sau những cuộc tấn công liên tục của quân Nga, cùng tình trạng thiếu ngủ và nỗi sợ hãi khiến anh Victor gần như kiệt sức.
“Không phải là tôi không muốn đi, mà là tôi không thể đi được. Tôi mệt mỏi cả về thể chất lẫn tinh thần” - anh Viktor kể về một buổi sáng nọ mà anh không thể di chuyển nổi tới vị trí canh gác sau khi thức dậy.
Cái chết luôn cận kề
Trước đây, anh Victor từng nghĩ cái chết là một điều gì đó xa vời. “Nhưng trong chiến tranh, cái chết có thể đến bất cứ lúc nào. Tôi bắt đầu quen với ý niệm rằng cái chết có thể xảy ra và chúng ta không thể thoát khỏi nó” - anh Victor nói.
Đột nhiên, âm thanh của của pháo binh vang lên khiến anh Victor phải cúi xuống tìm chỗ ẩn nấp.
“Nấp vào trong!” - anh Victor hét lên, giọng anh bị một tiếng nổ vang trời át đi. Lát sau, một tiếng hú khác vang lên, lần này gần hơn, sau đó là âm thanh va chạm của kim loại chạm đất. Các bức tường đất của chiến hào rung chuyển. Sau đó tất cả rơi vào im lặng.
Một lúc sau, giọng nói cầu cứu của một người lính Ukraine vang lên trên bộ đàm. Vị trí của người lính này cách chiến hào của anh Viktor vài trăm mét. Có vẻ anh này đã bị UAV cảm tử Nga tấn công.
“Đừng rời khỏi vị trí” - anh Viktor nói với người lính đang bị thương, đồng thời hướng dẫn người này giữ bình tĩnh.
“Phải đến khi trời tối mới có thể giải cứu anh ấy” - anh Viktor quay sang nói với phóng viên. Một lúc sau, từ bộ đàm lại vang lên vài tiếng nổ nữa.
Anh Viktor rít thêm điếu thuốc nữa. Anh không đếm nổi số đồng đội thiệt mạng hoặc bị thương mà anh từng chứng kiến. Có một người lính hồn nhiên ở độ tuổi đôi mươi cùng chung chiến hào vào mùa thu năm ngoái đã ra đi trong một đợt tấn công bằng súng cối, anh Viktor hồi tưởng.
Hơn bất cứ điều gì, anh Viktor ước mình có thể về nhà, nhưng anh nói rằng cơ hội để sớm có người thay thế anh là rất mong manh.
Bản thân anh Viktor, cùng các binh sĩ, sĩ quan trong lữ đoàn của anh đều nói rằng ngay cả khi Ukraine ra luật huy động thêm quân, nhiều thanh niên nước này vẫn không muốn bị đưa đến những tiền tuyến đầy nguy hiểm.
“Sẽ không có ai đổi cho chúng tôi đâu. Ai lại muốn đến đây chứ” - anh Viktor cảm thán.
Người lính sau đó tiếp tục làm nhiệm vụ, lắng nghe và quan sát. Trong nhiều giờ, bộ đàm vẫn vang lên những âm thanh răn rắc khi người lính bị thương ở đầu dây bên kia tiếp tục chờ trời tối.
