Di sản thừa kế là phần tài sản của người chết để lại cho những người thừa kế theo quy định của pháp luật hoặc theo di chúc. Tuy nhiên việc để lại tài sản sau khi chết này là hành vi pháp lý đơn phương, vì thế người được hưởng di sản thừa kế có quyền nhận hoặc từ chối nhận di sản thừa kế.
Điều này đặt ra vấn đề, trong trường hợp người được hưởng di sản có nhu cầu muốn từ chối nhận di sản thừa kế thì phải làm các thủ tục gì?
Trao đổi với phóng viên PLO, Luật sư Phạm Thị Thanh Phượng (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), cho biết: Quyền từ chối nhận di sản được quy định tại Điều 610 Bộ luật Dân sự 2015. Theo đó, mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền để lại tài sản của mình cho người khác và quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.”
Điều này nói rõ rằng việc để lại tài sản cho người khác và quyền hưởng di sản thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật là phụ thuộc vào ý chí của mỗi cá nhân. Vì thế, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản trừ trường hợp việc này nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác, theo Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015.
Điều kiện người thừa kế từ chối nhận di sản, bao gồm: Việc từ chối nhận di sản không nhằm mục đích trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình với người khác; Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết; và việc từ chối nhận di sản diễn ra trước thời điểm phân chia di sản.
Việc từ chối nhận di sản diễn ra trước thời điểm phân chia di sản là một sự thay đổi có phần “mở” hơn của Bộ luật Dân sự 2015. Trước đây, Bộ luật Dân sự 2005 quy định sau sáu tháng kể từ ngày mở thừa kế (thời điểm người có tài sản chết) nếu không có từ chối nhận di sản thì được coi là đồng ý nhận thừa kế.
Trong trường hợp người từ chối nhận di sản thừa kế có nhu cầu công chứng thì cần chuẩn bị hồ sơ, bao gồm phiếu: Phiếu yêu cầu công chứng; giấy chứng tử (bản sao có chứng thực); giấy tờ nhân thân (bản sao có chứng thực); bản sao di chúc (đối với thừa kế theo di chúc) hoặc giấy chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng (đối với thừa kế theo pháp luật); giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản của người để lại di sản (bản sao có chứng thực và dự thảo văn bản từ chối nhận di sản thừa kế (nếu có).
Trường hợp hồ sơ đầy đủ, Công chứng viên tiếp nhận, kiểm tra và giải thích quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Đồng thời kiểm tra bản dự thảo (nếu có) hoặc soạn dự thảo văn bản từ chối. Sau khi đọc, công chứng viên yêu cầu người yêu cầu công chứng ký vào từng trang.
Trường hợp hồ sơ không đầy đủ, Công chứng viên tiếp nhận, kiểm tra, thông báo bổ sung giấy tờ theo quy định. Trường hợp không thể bổ sung được hoặc yêu cầu từ chối không thể thực hiện được, Công chứng viên từ chối tiếp nhận hồ sơ và giải thích lý do.
Công chứng viên yêu cầu người yêu cầu công chứng xuất trình bản chính của các giấy tờ theo quy định để đối chiếu trước khi ghi lời chứng, ký vào từng trang của văn bản và chuyển bộ phận thu phí của tổ chức hành nghề công chứng.
Sau khi đã ký, đóng dấu vào văn bản từ chối, người yêu cầu công chứng phải trả phí, thù lao công chứng theo quy định và nhận lại văn bản từ chối di sản thừa kế đã được công chứng.
