Trả lời đài truyền hình CNN (Philippines) ngày 29-12, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã tuyên bố như trên.
Ông đổ lỗi cho Mỹ rằng nếu hành động xây đảo nhân tạo của TQ là vấn đề cần quan tâm nghiêm túc thì ngay từ đầu, đúng ra Mỹ phải có biện pháp ngăn chặn. Ông khẳng định ông không có ý định tiếp tục hung hăng thúc đẩy yêu sách chủ quyền của Philippines và thách đố TQ mà cường quốc duy nhất có thể làm điều đó là Mỹ.
Tổng thống Duterte nhắc lại ông nhận thấy không cấp thiết phải ép TQ tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng tài ngày 12-7. Tuy nhiên, ông sẽ nhấn mạnh đến phán quyết trọng tài một khi TQ bắt đầu khai thác dầu khí trong khu vực của Philippines.
Cùng ngày, hãng tin ABS-CBN News (Philippines) đưa tin cựu Đại sứ José Apolinario Lozada đánh giá sáu tháng sau khi ông Duterte cầm quyền, chính sách đối ngoại chẳng theo định hướng nào và Philippines chỉ có ít chọn lựa để đòi hỏi quyền lợi ở biển Đông.
Ông nhận xét Tổng thống Duterte thật ngây thơ khi nhiệt tình với TQ và bỏ qua các đồng minh truyền thống phương Tây mà không tính đến các quan hệ quốc tế hết sức phức tạp.
GS Jay Batongbacal, Viện Nghiên cứu hàng hải và luật biển, đánh giá Philippines đã mất mọi khả năng kiểm soát và tác động đến các diễn biến ở biển Đông một khi ông Duterte chọn giải pháp để phán quyết trọng tài sang một bên. Ông khẳng định Bắc Kinh sẽ tiếp tục sử dụng vũ lực trong vùng biển tranh chấp cho dù cải thiện quan hệ với Manila.
Trước đó, trả lời báo Nikkei Asian Review (Nhật) hôm 28-12, Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay cho biết Philippines sẽ giữ chủ đề tranh chấp biển Đông trong chương trình nghị sự của ASEAN vào năm 2017. Ông đánh giá đây là vấn đề mà bất kỳ nước thành viên ASEAN nào cũng có thể đặt ra. Ông cho biết Philippines cũng sẽ sử dụng thẩm quyền chủ tịch ASEAN (luân phiên) để cổ súy cho hiệp định thương mại khu vực do Bắc Kinh đề xướng.
