Phim Vợ ba: Bộ trưởng Lao động còn nhầm nữa là…

Có vẻ như những ồn ào xung quanh bộ phim Vợ ba đã tạm khép lại từ việc đơn vị sản xuất bị xử phạt hành chính. Đây là bộ phim mà theo nhận xét của Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung là đã vi phạm Bộ luật Lao động, Luật Trẻ em do để trẻ 13 tuổi diễn cảnh “người lớn” trong vai người vợ thứ ba ở một gia đình địa chủ phong kiến cuối thế kỷ XIX.

Xử phạt theo nghị định về văn hóa

Thanh tra Bộ VH-TT&DL đã ra quyết định xử phạt đơn vị sản xuất phim 50 triệu đồng. Hành vi bị phạt này gây bất ngờ cho nhiều người do lỗi vi phạm nằm ngoài vùng tranh cãi, đố ai đoán nổi. Đó là phim được công chiếu có sự thêm thắt, làm sai nội dung phim đã được phép phổ biến, vi phạm điểm d khoản 3 Điều 4 Nghị định 158/2013.

Theo đó, việc chế tài được áp dụng theo nghị định xử phạt trong lĩnh vực văn hóa. Tức là đơn vị sản xuất hiện không bị phạt theo nghị định xử phạt trong lĩnh vực lao động như cách đặt vấn đề của một số người, rằng đơn vị này đã có sai phạm về việc sử dụng trẻ 13 tuổi đóng cảnh nóng.

Cảnh nóng ở mức nào?

Vậy việc phạm luật như đánh giá của Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH sẽ được xử lý thế nào? Vợ ba có được tiếp tục công chiếu hay không?...

Phải nói ngay là nhiều người đang có sự nhầm lẫn về những việc có thật ở ngoài đời với những việc được nhìn thấy trên phim. Tiếc thay, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cũng bị nhầm như vậy!

Kết quả rà soát trở lại của Cục Điện ảnh (Bộ VH-TT&DL) cho thấy việc cấp phép sản xuất và phổ biến phim là đúng hết với Luật Điện ảnh và các văn bản hướng dẫn. Luật này chỉ điều chỉnh nội dung của bộ phim, chứ không hề điều chỉnh độ tuổi hay những chi tiết do các diễn viên đóng. Theo đó, chỉ cần phim không có hình ảnh, âm thanh, lời thoại, chữ viết mang tính khiêu dâm, gây kích thích ham muốn tình dục… là được cấp phép ra rạp.

Chưa rõ phim được công chiếu đã bổ sung gì khác nhưng với phim đang được rất nhiều người xem trên mạng dẫn đến vô số bức xúc, chỉ trích… thì không có những vượt rào về cảnh nóng. Ở các nhân vật do các diễn viên đã trưởng thành đóng, độ nóng dưới mức cho phép. Ở nhân vật người vợ thứ ba (13 tuổi) do chính diễn viên 13 tuổi đóng, nhiều người xem còn nhận xét hai phân cảnh “giường chiếu” là duy mỹ chứ không dung tục, là “có gì đâu!”…

Theo đó, nếu phim được duyệt đúng với các quy định trên thì chắc chắn không có việc bị Bộ VH-TT&DL cấm chiếu. Tới đây, sau thời gian ngừng chiếu để Cục Điện ảnh kiểm tra, phim có tiếp tục được công chiếu theo giấy phép hay không sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào quyết định của đơn vị sản xuất phim.

Một cảnh được cho là “có độ nóng” trong phim Vợ ba.  (Ảnh cắt  từ phim)

Về pháp lý: Chớ nhầm lẫn phim với đời

Trở lại việc để diễn viên 13 tuổi đóng cảnh vợ chồng..., nếu không vi phạm Luật Điện ảnh theo các phân tích trên thì có vi phạm các luật khác như Bộ luật Lao động, Luật Trẻ em như ý kiến của Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH và của nhiều người khác hay không?

Theo chúng tôi, câu trả lời là không. Lý do là các luật này chỉ để áp dụng cho những hành vi vi phạm đã xảy ra trên thực tế theo các quy định chặt chẽ được từng luật nêu ra. Nói thêm nữa, các luật này cũng không có điều khoản nào cấm đoán, xử lý người để trẻ 13 tuổi đóng những cảnh làm liên tưởng đến chuyện “giường chiếu”.

Cụ thể hơn, Bộ luật Lao động cho phép người dưới 15 tuổi làm những công việc nhẹ theo danh mục do Bộ LĐ-TB&XH quy định (Điều 164), trong đó có làm diễn viên điện ảnh. Các văn bản hướng dẫn luật này tuyệt nhiên không có đề cập nào về loại phim hay những phân cảnh mà người dưới 15 tuổi không được phép đóng.

Liên quan đến Luật Trẻ em, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cũng không dẫn chứng được điều khoản nào. Có một số ý kiến thì cho là đơn vị sản xuất phim đã vi phạm Điều 26 luật này ở chỗ trẻ đã “bị bố trí công việc có ảnh hưởng xấu đến nhân cách và sự phát triển toàn diện của trẻ”.

Bắt lỗi này cũng không đúng luôn, vì trong chuyên mục Alô phim nghe của HTV, diễn viên Trà My cho biết em cảm thấy xúc động với kịch bản và thích vai diễn “khá lớn và khó” so với tuổi của mình. Mẹ của em (người đại diện theo pháp luật của em) cũng ưng thuận với việc con đóng vai người vợ ba.

Và tất nhiên là… phim mà! Các phân cảnh có liên quan đến vị trí, thân phận vợ ba chỉ là được diễn xuất như thể là thật thông qua vẻ mặt, cảm xúc hợp lý… chứ không có làm thiệt. Vậy nên không có căn cứ thực tiễn lẫn khoa học pháp lý để quy kết diễn viên sẽ bị đồng nhất với nhân vật khi đóng những cảnh được cho là không đoan trang của nhân vật nên sẽ “bị ảnh hưởng xấu đến nhân cách và sự phát triển toàn diện”.

Tóm lại, do Bộ luật Lao động lẫn Luật Trẻ em đều không quy định về việc đóng phim có cảnh nóng của trẻ nên không thể cho là đơn vị sản xuất phim đã vi phạm hai luật này.

Về đạo lý: Được quyền phán xét tùy cảm nhận riêng

Theo Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Tạ Quang Đông, xét về khía cạnh đạo đức, thuần phong mỹ tục, việc sử dụng trẻ em 13 tuổi tham gia đóng phim với một số hình ảnh nhạy cảm như trong phim là không phù hợp.

Trên báo chí và trên cộng đồng mạng có rất nhiều nhận xét tương tự. Nhiều người đã bày tỏ sự không đồng tình với sự chọn lựa của đạo diễn và sự chấp thuận của phụ huynh cho trẻ 13 tuổi đóng các cảnh tân hôn, ngủ chung giường với nhân vật chồng, có sự khát khao tình dục… Đã có ý kiến đề nghị nên có thêm điều luật cấm để trẻ 13 tuổi đóng cảnh nóng, bất kể trường hợp nào.

Cạnh đó cũng có ý kiến khen ngợi con mắt có nghề của đạo diễn sau khi casting qua gần ngàn gương mặt đã chọn được một diễn viên thích hợp. Cùng với nội dung hay mà phim đã giành được nhiều giải thưởng quốc tế.

Thôi thì chín người mười ý nhưng thiết nghĩ với pháp luật thì không nên có những hạn chế quá chi tiết vì có thể làm ảnh hưởng đến sự sáng tạo nghệ thuật. Bởi lẽ phim là sự tái hiện hiện thực xã hội, có tính ước lệ, cường điệu…; là sự biểu hiện bằng hình ảnh động kết hợp với âm thanh… theo nguyên tắc của ngôn ngữ điện ảnh nên không thể có nhiều sự đóng khung.