Chiều 27-3, Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách cho ý kiến về dự án Luật BHXH (sửa đổi). Một trong những nội dung còn nhiều ý kiến khác nhau liên quan đến quy định về việc rút BHXH một lần.
Đối với người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH và có yêu cầu nhận một lần, dự thảo Luật trình Quốc hội đưa ra hai phương án.
Phương án 1: Người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội trước ngày luật này có hiệu lực thi hành (dự kiến 1-7-2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm.
Còn người lao động tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày luật có hiệu lực trở đi không được rút bảo hiểm xã hội một lần.
Phương án 2: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.
Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ của bảo hiểm xã hội.
Nhiều quan điểm khác nhau
ĐB Lý Tiết Hạnh (đoàn Bình Định) ủng hộ với phương án 1. Tuy nhiên, bà Hạnh đề nghị khi xem xét các trường hợp rút BHXH một lần, cần quy trình đánh giá thêm việc rút BHXH một lần theo phương án này đã thực sự đáp ứng nhu cầu tài chính trước mắt của người lao động chưa, tức là chúng ta có sự kiểm soát.
“Nếu thấy thực sự không còn con đường nào khác, sẽ quyết định việc cho hay không cho rút BHXH. Tuy nhiên, tôi mong muốn người lao động có thêm cơ hội cân nhắc có nên rút BHXH một lần hay không”- bà Hạnh nói.
Trường hợp bất khả kháng không thể khác, theo bà Hạnh, nhà nước phải tính toán phương án để hỗ trợ cho người lao động, như chính sách về tín dụng cho người lao động, để họ không phải rút BHXH một lần.
ĐB Nguyễn Thị Sửu (Đoàn Thừa Thiên- Huế) đánh giá cả hai phương án đều có ưu và khuyết điểm nhất định. Cho rằng đây là vấn đề lớn, phức tạp, bà Sửu đề nghị cần tiếp tục lấy ý kiến đối với cả hai phương án, nhất là lấy ý kiến của người lao động- đối tượng chịu tác động.
Tuy nhiên, bày tỏ quan điểm cá nhân, bà Sửu nghiêng về phương án 1. Theo bà, phương án này sẽ giúp người lao động ổn định tâm lý, bảo lưu lại quá trình đã đóng BHXH.
Đồng thời, nữ ĐB cho rằng qua quá trình tuyên truyền, vận động của cơ quan BHXH, người lao động có điều kiện tham gia BHXH tự nguyện để tích lũy, sau này đủ điều kiện hưởng chế độ lâu dài, đặc biệt là chế độ hưu trí, tử tuất, bảo hiểm y tế.
Trong khi đó, ĐB Nguyễn Đại Thắng (đoàn Hưng Yên) lại ủng hộ phương án 2. Tuy nhiên, ông đề nghị bỏ điều kiện “sau 12 tháng” và giảm thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm xuống còn 15 năm.
Theo ĐB Thắng, việc đưa ra thời hạn 12 tháng gây khó khăn cho người lao động khi cần tiền trang trải nhu cầu cấp bách trước mắt, đồng thời khiến cơ quan BHXH gặp khó khăn trong việc quản lý, kiểm soát.
“Giảm thời gian chưa đủ 20 năm xuống còn chưa đủ 15 năm sẽ phù hợp với điều kiện hưởng lương hưu mới”- theo ĐB Thắng.
Nhận định vấn đề rút BHXH một lần là “khó và phức tạp”, ĐB Trần Thị Hoa Ry (Đoàn Bạc Liêu) cũng không đồng tình với phương án 1. ĐB tỉnh Bạc Liêu cho rằng quy định như vậy sẽ tạo “lát cắt” giữa người tham gia BHXH trước và sau khi luật có hiệu lực.
“Hiện có khoảng 17 triệu người, tức khoảng 38% lao động có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm. Chúng ta không có gì đảm bảo rằng đối tượng này sẽ không tiếp tục rút BHXH một lần. Còn người bắt đầu tham gia BHXH từ sau ngày 1-7-2025 lại không được rút một lần”- bà Hoa Ry nêu quan điểm.
Thể hiện quan điểm, bà Hoa Ry cho rằng phương án 2 “quán triệt sát hơn” tinh thần Nghị quyết 28 của Trung ương năm 2018 (về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội).
“Nếu chúng ta không phân tích rõ nguyên nhân rút BHXH một lần thì thể hiện điều khoản chính sách chưa đáp ứng được mong muốn và tâm tư nguyện vọng chính đáng của người lao động”- theo nữ ĐBQH tỉnh Bạc Liêu.
Phân tích sâu hơn, bà Hoa Ry cho rằng rút BHXH một lần nhiều nhất là giai đoạn dịch COVID-19, để giải quyết vấn đề cuộc sống trước mắt. Nếu đây là nguyên nhân chính, bà cho rằng cần giữ chân người lao động và cho rút 50%. Đồng thời, hỗ trợ cho vay thông qua ngân hàng chính sách để giúp họ vừa có điều kiện tham gia BHXH, vừa giải quyết được khó khăn về kinh tế.
Theo nữ ĐB, đây mới là cơ chế phù hợp hơn, đáp ứng tâm tư nguyện vọng người lao động, bởi ngoài cơ chế chính sách của chúng ta còn cần tôn trọng quyền lợi chính đáng của người lao động.
Đề nghị lùi thời điểm thông qua Luật
Theo chương trình, dự án Luật BHXH (sửa đổi) sẽ được Quốc hội xem xét bấm nút thông qua tại kỳ họp 7 vào tháng 5 tới đây.
Tuy nhiên, ĐB Trần Thị Hoa Ry đánh giá đây là dự án Luật phức tạp, còn nhiều ý kiến khác nhau, trong phương án tiếp thu, giải trình của Chính phủ cũng chưa chọn phương án nào chính thức để đảm bảo kịp trình tại kỳ họp tới. Vì vậy, bà đề nghị cân nhắc thời điểm thông qua luật.
ĐB Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) cũng đề nghị Quốc hội, Chính phủ cân nhắc thông qua dự án Luật BHXH (sửa đổi) sau khi thực hiện cải cách tiền lương, tức là nên thông qua tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10-2024) thay cho việc thông qua tại kỳ họp thứ 7 sẽ diễn ra vào tháng 5.
“Cải cách tiền lương là một chính sách lớn, khó, phức tạp, tác động mạnh đến nhiều lĩnh vực, nhóm hoạt động khác nhau trên toàn xã hội”- bà Thúy nhấn mạnh.
Nữ ĐB đoàn Tuyên Quang cho rằng cần có thời gian triển khai cải cách tiền lương để điều chỉnh, xử lý các vấn đề phát sinh (nếu có) cho phù hợp với thực tiễn. Khi đó, các chính sách BHXH được sửa đổi theo cải cách tiền lương sẽ phù hợp hơn.
“Cần cân nhắc thời điểm thông qua Luật BHXH trước hay sau cải cách tiền lương cho phù hợp, khả thi, tránh vừa thông qua luật lại phải rà soát, sửa đổi ngay”- theo ĐB Ma Thị Thúy.
