Hạ viện (đảng Dân chủ kiểm soát) vừa thông qua nghị quyết luận tội Tổng thống Donald Trump sau khi Phó Tổng thống Mike Pence từ chối viện dẫn Tu chính án 25 để phế truất ông.
Chuyện xét xử là của Thượng viện (đảng Cộng hòa kiểm soát). Để ông Trump bị kết tội và phế truất cần có ít nhất 2/3 thượng nghị sĩ (TNS) ủng hộ, tức đảng Dân chủ cần sự hợp tác từ đảng Cộng hòa.
Trên đài NBC News, chiến lược gia đảng Dân chủ Max Burns “hiến kế” rằng ngoài Tu chính án 25 và luận tội, còn có cách khác để ông Trump ra đi mà không cần đến sự hợp tác của ông Pence hay các TNS Cộng hòa. Đó là viện dẫn Tu chính án 14.
Theo Điều 3 Tu chính án 14, “không người nào có thể là TNS hay hạ nghị sĩ ở Quốc hội, hay đại cử tri bầu tổng thống và phó tổng thống, hay giữ bất kỳ chức vụ nào dù dân sự hay quân sự, của nước Mỹ hay bất kỳ bang nào, nếu người này trước đó đã tuyên thệ - như một thành viên của Quốc hội, hoặc như một công chức của Mỹ, hoặc như một thành viên của bất kỳ nghị viện bang nào, hoặc như một công chức hành pháp hay tư pháp của bất kỳ bang nào - ủng hộ Hiến pháp Mỹ, mà dính đến nổi dậy hay nổi loạn, hoặc hỗ trợ hay tạo thuận lợi cho kẻ thù”. Theo ông Burns, ông Trump hội đủ mọi “tiêu chuẩn” để bị cấm vĩnh viễn khỏi các cơ quan công quyền thể theo Tu chính án 14.
Chiến lược gia Dân chủ Max Burns. Ảnh: NBC NEWS
Lợi ích vượt trội của Tu chính án 14 so với luận tội là cho phép đảng Dân chủ buộc ông Trump chịu trách nhiệm mà không cần tìm đủ thế đa số TNS. Với Tu chính án 14 thì nhu cầu viện dẫn Tu chính án 25 - cần được ông Pence đồng ý - không cần thiết nữa. Hạn chế chính của Tu chính án 14 là thiếu cụm từ loại bỏ, mà bắt buộc Quốc hội bỏ phiếu với tỉ lệ ủng hộ 2/3.
Theo sử gia Eric Foner, cơ chế viện dẫn có thể là: Các nhà lập pháp đệ trình một dự thảo nghị quyết, lưỡng viện sẽ bỏ phiếu. Dù cũng cần tới lưỡng viện bỏ phiếu nhưng khả năng Quốc hội đồng ý áp Tu chính án 14 lên ông Trump lớn hơn. Lý do khả năng viện dẫn Tu chính án 14 sẽ được đảng Cộng hòa chấp nhận hơn Tu chính án 25 hay luận tội. Tối 11-1, hạ nghĩ sĩ Cộng hòa Tom Reed kêu gọi bên Dân chủ chọn giải pháp thay thế dựa trên hiến pháp, có thể là “khiển trách, xúc tiến điều tra và hành động theo Tu chính án 14”.
Một khi 2/3 Quốc hội đồng ý, ông Trump sẽ bị cấm tham gia vào công quyền trong tương lai.
