Trong năm 2023, TP.HCM ghi nhận việc một số doanh nghiệp cắt giảm lao động vì thiếu đơn hàng. Trong số những lao động nghỉ việc, có lao động làm việc lâu năm, lớn tuổi, có hợp đồng dài hạn, nghỉ việc trước tuổi hưu.
Theo báo cáo của Trung tâm Dịch vụ việc làm TP.HCM, vào cuối tháng 11-2023, số người nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) là 153.129 người, tăng 9,7% so với cùng kỳ năm 2022, số lượt người thông báo tìm kiếm việc làm hằng tháng là 612.514 lượt người.
Đa phần đối với những lao động trẻ thì khả năng tìm kiếm việc làm mới cao. Tuy nhiên, đối với những người lao động (NLĐ) lớn tuổi, nghỉ việc trước tuổi hưu, khi thất nghiệp, tìm việc mới phù hợp sẽ khó khăn hơn nhiều.
Để hiểu rõ hơn về tình hình lao động hiện nay như thế nào và khi NLĐ nghỉ việc trước tuổi hưu sẽ được nhận những quyền lợi gì, PV đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Tất Năm, chuyên gia về đào tạo - quan hệ lao động.
Lao động bị cắt giảm được hưởng chế độ đầy đủ
. Phóng viên: Thưa ông, xin ông cho biết tình hình lao động hiện nay trên địa bàn TP.HCM?
+ Ông Nguyễn Tất Năm: Chúng ta đang ở những ngày cuối năm 2023, các chỉ tiêu về kinh tế - xã hội của TP.HCM cũng đã đạt được một kết quả đáng kể.
Trong bối cảnh kinh tế ở TP.HCM ngay từ đầu năm 2023 gặp một số trở ngại như một số công ty cắt giảm nhân sự với số lượng lớn, với khoảng hàng trăm ngàn lao động. Nhưng tính đến thời điểm hiện tại, TP.HCM đã giải quyết việc làm cho 300.000 lượt người. So với cùng kỳ năm 2022 thì tỉ lệ giải quyết việc làm tăng 0,25%, tỉ lệ tạo việc làm mới tăng 0,29% và kỳ vọng sẽ vượt 140.000 lượt lao động mới.
Điều này cho thấy sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị của TP.HCM đã có sự kết nối với các ban ngành liên quan về lao động việc làm, cũng như giải quyết các chế độ cho NLĐ mất việc.
. Ông có đánh giá như thế nào về tình hình tìm việc mới đối với những NLĐ lớn tuổi?
+ Về số lượng NLĐ lớn tuổi bị rơi vào tình trạng mất việc, tôi cho rằng đây là một việc mà TP phải đón nhận như một quy luật tự nhiên.
Như tôi vừa đề cập về tình hình cắt giảm nhân sự của một số doanh nghiệp trong thời gian qua. Trong đó, rất nhiều NLĐ làm việc tại những doanh nghiệp này cũng đã lớn tuổi. Về mặt nghề nghiệp, kỹ năng lao động, kinh nghiệm lao động thì họ rất tốt nhưng lại bị hạn chế về tình trạng sức khỏe và như vậy sẽ ảnh hưởng đến năng suất lao động. Tuy nhiên, chúng ta cũng thấy rằng không phải vì những lý do đó mà NLĐ lớn tuổi bị cắt giảm, mà việc cắt giảm theo đơn vị sản xuất.
Đối với những lao động bị cắt giảm việc làm trong thời gian qua đều được hưởng những chính sách, chế độ đầy đủ. Cụ thể, ngoài việc được hưởng TCTN, họ còn được hưởng chế độ trợ cấp thôi việc do doanh nghiệp chi trả. Với số tiền được trợ cấp từ doanh nghiệp, đặc biệt là NLĐ lớn tuổi, nghỉ việc trước tuổi hưu có thể giúp họ ổn định cuộc sống trong khoảng thời gian tìm việc mới…
Quyền lợi khi nghỉ việc trước tuổi hưu
. Theo quy định hiện nay, NLĐ có tuổi đời và tuổi nghề cao mà chưa đến tuổi nhận lương hưu khi thất nghiệp sẽ được hưởng những quyền lợi gì?
+ Theo quy định của Luật Việc làm và các nghị định của Chính phủ, NLĐ thất nghiệp đủ điều kiện hưởng các chế độ về bảo hiểm thất nghiệp là một quyền lợi lớn.
Bên cạnh đó, thời gian NLĐ được hưởng TCTN cũng chính là thời gian được hưởng BHYT. Ngoài ra, đối với NLĐ muốn phát triển kỹ năng nghề nghiệp thì hoàn toàn có thể yêu cầu lập hồ sơ hưởng trợ cấp học nghề. Theo đó, trợ cấp học nghề cũng là một phần bổ sung quyền lợi của NLĐ được hưởng.
Đối với trường hợp NLĐ ký hợp đồng lao động trước thời gian tham gia bảo hiểm thất nghiệp, theo quy định thì NLĐ còn được hưởng thêm trợ cấp thôi việc.
. Ông có nhận định như thế nào về lương hưu của NLĐ hiện nay? Sắp tới, Luật BHXH (sửa đổi) cần thay đổi như thế nào để lương hưu của NLĐ được bảo đảm khi về già?
+ Luật BHXH hiện nay gắn liền với các chính sách trong Bộ luật Lao động. NLĐ khi tham gia BHXH sẽ gắn liền với mức lương hưu sau này. Theo đó, mức đóng BHXH thực tế hiện nay là không cao.
Cụ thể, hiện nay có 98% doanh nghiệp ở Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, một số doanh nghiệp muốn kiếm lợi nhuận đã tìm cách đóng BHXH cho NLĐ ở mức thấp nhất. Điều này kéo theo tiền lương hưu của NLĐ sẽ ở mức thấp. Ví dụ, một người đóng BHXH ở mức thấp nhất (mức tối thiểu vùng) khi tham gia BHXH 20 năm, năm 2025 về hưu thì tiền lương mà họ nhận được chưa đến 3 triệu đồng/tháng. Như vậy là thấp.
Chính vì vậy, theo tôi, phải làm sao như các nước khác, tiền lương làm cơ sở đóng BHXH phải đóng theo thu nhập thực tế. Chỉ như vậy NLĐ mới có lương hưu đủ sống khi về già.
Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp
Theo Luật Việc làm năm 2013 và các quy định hướng dẫn, mức hưởng TCTN hằng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của sáu tháng liền kề trước khi thất nghiệp.
Mức hưởng tối đa không quá năm lần mức lương cơ sở đối với NLĐ thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định.
Hiện nay, mức lương cơ sở là 1,8 triệu đồng/tháng nên mức hưởng TCTN hằng tháng tối đa của NLĐ thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định là: 1,8 triệu đồng x 5 = 9 triệu đồng/tháng.
Đối với NLĐ đóng bảo hiểm thất nghiệp theo chế độ tiền lương, do người sử dụng lao động quyết định tại thời điểm chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc mức tối đa được hưởng không quá năm lần mức lương tối thiểu vùng.
Trong quá trình hưởng TCTN, NLĐ được cấp BHYT miễn phí.
PV
