Ngày 12-7, Tòa Trọng tài đã đưa ra phán quyết tuyên bố "đường chín đoạn" của TQ không có cơ sở pháp lý về "quyền lịch sử". Tuy nhiên theo hãng tin Reuters, ASEAN sẽ không đưa ra tuyên bố chung về phán quyết của Tòa Trọng tài. Tiết lộ với Reuters, các nhà ngoại giao Đông Nam Á cho rằng sự im lặng này là do Bắc Kinh gây áp lực ASEAN không được bình luận về phán quyết.
Các nhà ngoại giao giấu tên cho biết ASEAN đã họp và cân nhắc việc phát ngôn về phán quyết vụ kiện biển Đông. Tuy nhiên, các thành viên của tổ chức đã không thể tìm được quan điểm chung về vấn đề này do những chia rẽ sâu sắc từ sức ảnh hưởng của TQ.
Theo Straits Times, ngay sau khi có phán quyết, Lào - Chủ tịch luân phiên của ASEAN đã gửi một văn bản đến các thành viên ASEAN, lấy ý kiến về việc ra tuyên bố chung về kết quả vụ kiện. Văn bản của Lào đặt hạn chót phản hồi là trưa 13-7 để ASEAN quyết định nên đưa ra tuyên bố hay không.
Tuy nhiên, Lào đã không kèm theo văn bản này bản dự thảo về tuyên bố, vốn là một luật bất thành văn trong quy trình đưa tuyên bố chung của ASEAN, Straits Times cho biết.
Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị tham gia Hội nghị ngoại trưởng ASEAN - Trung Quốc tại Côn Minh. Ảnh: AFP
Trong khi đó, một nhà ngoại giao tiết lộ với Reuters: "Một số quan chức của ASEAN đã chuẩn bị một bản sơ thảo về tuyên bố chung. Tuy nhiên, bản tuyên bố đã không nhận được sự đồng thuận để chính thức công bố".
Vị này cũng cho biết Campuchia và một nước Đông Nam Á khác đã chịu sức ép từ phía TQ, ngăn tuyên bố về vấn đề quan trọng này được công bố. "Một số thành viên ASEAN không hài lòng về vụ việc này. Sức ép của Bắc Kinh đã can thiệp vào sự đoàn kết của ASEAN".
Một nhà ngoại giao khác trao đổi với Reuters: "TQ đã chia rẽ thành công ASEAN trong vấn đề biển Đông". Sức ép từ TQ cũng được nhận định là nguyên nhân ngăn chặn ASEAN ra tuyên bố chung về biển Đông tại Hội nghị ASEAN - Trung Quốc ở Côn Minh tháng 6-2016.
Trước khi có phán quyết của Tòa Trọng tài vào ngày 12-7, phía Campuchia đã tuyên bố sẽ không ủng hộ bất kỳ bình luận nào của ASEAN đối với vấn đề này.
