Ngày 23-12, Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại TP.HCM (VTV9) tổ chức tọa đàm chuyên sâu với chủ đề "Không gian công cộng - Từ biểu tượng đô thị đến động lực tăng trưởng kinh tế", tập trung thảo luận các giải pháp chuyển hóa những khoảng trống đô thị thành nguồn lực tăng trưởng mới cho TP.HCM trong dài hạn.
Không gian công cộng như hạ tầng giá trị của tăng trưởng đô thị
Dịp này, ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia Kinh tế Quốc gia, Phái đoàn Thường trú ADB tại Việt Nam cho rằng: "Phát triển không gian công cộng nếu được quy hoạch bài bản, đầu tư đồng bộ và vận hành hiệu quả sẽ tạo ra tác động lan tỏa mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào mục tiêu xây dựng một đô thị đáng sống."
Bên cạnh đó, ông Sử Ngọc Khương Giám đốc Cấp cao Bộ phận Đầu tư Savills Việt Nam nêu quan điểm: Chúng ta cần phải nhìn nhận không gian công cộng như một động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế đô thị. Theo đó, khi bàn về không gian công cộng, cần đặt trong mối quan hệ hữu cơ với quá trình phát triển đô thị, thay vì xem đây là những hạng mục đơn lẻ như công viên hay phố đi bộ.
"Không gian công cộng có thể là các hành lang kết nối, các tầng đi bộ, tuyến ven sông, những yếu tố tạo nên biểu tượng đô thị cho các thế hệ tiếp theo. Trong bối cảnh Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng GDP cao, phát triển đô thị không thể chỉ dừng ở việc xây nhà để bán. Điều quan trọng hơn là tạo ra nguồn thu bền vững từ “hạ tầng giá trị”, thông qua không gian công cộng, du lịch, văn hóa và khả năng thu hút đầu tư" - ông Khương nói.
Ảnh: THUẬN VĂN
Theo ông Khương, một giá trị quan trọng khác của không gian công cộng là “hạ tầng giá trị”. Khi một công viên, tuyến đi bộ hay không gian công cộng được hình thành, khu vực xung quanh thường ghi nhận giá bất động sản tăng lên, giá thuê cao hơn và thanh khoản tốt hơn. Với nhà đầu tư, chất lượng không gian công cộng cũng là thước đo để đánh giá trình độ phát triển và năng lực quản trị của một đô thị.
Ở một góc nhìn khác, ông Nguyễn Bá Hùng cho rằng không nên tiếp cận thuần túy từ góc độ hình thức hay mức độ đầu tư. Thực tế, tại nhiều địa phương ở Mỹ, không gian công cộng đôi khi chỉ là một bãi đất trống, một khoảng xanh đơn giản nhưng chính tại đó, người dân có thể tụ tập vào cuối tuần, tổ chức chợ đồ cũ, cắm trại, giao lưu cộng đồng. Những hoạt động tưởng như rất bình thường này lại tạo nên dòng chảy sinh hoạt, sự kết nối xã hội và một "nếp văn hóa sống” đặc trưng của đô thị.
"Với du khách hay nhà đầu tư, sức hấp dẫn của một thành phố không chỉ nằm ở các chỉ số tăng trưởng GDP hay quy mô tài chính, mà còn ở cách chính quyền địa phương quản trị không gian và tạo điều kiện cho cộng đồng sử dụng không gian công cộng.
Từ góc độ này, ông Hùng cho rằng ngay cả những không gian rất đời thường như các khu chợ đồ cũ, điểm giao thương nhỏ hay nơi cộng đồng tụ họp tự phát, nếu được tổ chức và quản lý phù hợp, vẫn có thể tạo ra sức hút mạnh mẽ đối với du lịch và đầu tư.
Khi đó, không gian công cộng sẽ trở thành một phần hữu cơ của quy hoạch đô thị, góp phần hình thành hạ tầng giá trị, nền tảng thu hút nguồn lực dài hạn và nâng cao chất lượng sống cho đô thị.
Kinh nghiệm từ thế giới
Bàn về giải pháp để xây dựng không gian công cộng, các chuyên gia chỉ ra thách thức lớn là cách kết nối không gian công cộng không chỉ trong khu trung tâm, mà còn giữa các quận, khu vực và vùng mở rộng xung quanh thành phố. Nếu chỉ phát triển ở một vài khu lõi, hiệu quả lan tỏa sẽ rất hạn chế.
Kinh nghiệm từ các đô thị lớn như New York cho thấy, không gian công cộng không chỉ là nơi đi lại, mà còn là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, nghệ thuật tự phát như ca hát, thơ ca, biểu diễn đường phố, tạo nên sức sống và bản sắc riêng cho thành phố.
Tại Singapore, phát triển không gian xanh và không gian công cộng là yêu cầu bắt buộc trong quy hoạch đô thị. Với Singapore, cây xanh và không gian công cộng không phải yếu tố trang trí mà là hạ tầng thiết yếu, gắn với sức khỏe cộng đồng, khả năng thích ứng biến đổi khí hậu và chất lượng sống dài hạn.
Ông Khương đưa thêm dẫn chứng tại Hồng Kông (Trung Quốc) là một đô thị mật độ cao, xây dựng hệ thống cầu đi bộ trên cao cho phép người dân di chuyển liên hoàn giữa các khối nhà mà không cần xuống đường, tạo ra một mạng lưới không gian công cộng hiệu quả, thích ứng với điều kiện khí hậu nhiệt đới.
Hay như tại Hàn Quốc, một tuyến giao thông cũ được cải tạo thành suối và không gian sinh hoạt cộng đồng, trở thành điểm giao thương, giao lưu văn hóa và kết nối xã hội. Những ví dụ này cho thấy, không gian công cộng là nơi thể hiện bản sắc, mức độ văn minh và trình độ quản trị đô thị.
Theo ông Hùng, để không gian công cộng thực sự phát huy vai trò trong phát triển đô thị, giải pháp không nằm ở một chính sách đơn lẻ mà là sự kết hợp đồng bộ của nhiều yếu tố, trong đó có ba trụ cột quan trọng nhất.
Thứ nhất, kỷ luật quy hoạch. Tức là đã quy hoạch thì phải làm đúng, làm đủ và làm đến nơi đến chốn, thay vì điều chỉnh tùy tiện trong quá trình triển khai. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp quản lý và các chủ thể tham gia phát triển đô thị. Khi kỷ luật quy hoạch được đảm bảo, bản thân quy hoạch đã trở thành một yếu tố tạo niềm tin và thu hút đầu tư.
Thứ hai, đầu tư giao thông công cộng để kích hoạt không gian công cộng. Nếu không có hệ thống giao thông công cộng hiệu quả, không gian công cộng sẽ rất khó có người sử dụng. Khi chỉ trông chờ vào cộng đồng dân cư xung quanh, hiệu quả khai thác sẽ thấp và không tạo được sức sống đô thị. Giao thông công cộng chính là mạch dẫn, đưa người dân đến với các không gian công cộng ở quy mô lớn, từ đó nâng cao tần suất sử dụng và giá trị xã hội của các không gian này.
Thứ ba, linh hoạt trong quản lý các hoạt động cộng đồng. Một không gian công cộng chỉ thực sự sống động khi có hoạt động. Tuy nhiên, nếu mọi hoạt động biểu diễn, sinh hoạt cộng đồng đều phải xin phép theo các thủ tục phức tạp, việc thu hút cộng đồng sẽ rất khó khăn. Do đó, các cơ quan chức năng có thể xem xét nới lỏng và linh hoạt hơn các quy định quản lý dịch vụ, trao quyền chủ động cho đơn vị vận hành thông qua những cơ chế cấp phép tổng thể, để họ có thể chủ động tổ chức các hoạt động phù hợp với không gian và nhu cầu cộng đồng.
