Văn phòng Chính phủ vừa thông báo kết luận của Thường trực Chính phủ tại cuộc họp về đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc Nam.
Cần giải trình thuyết phục phương án đầu tư
Thường trực Chính phủ yêu cầu xây dựng đường sắt tốc độ cao phải hiện đại, đồng bộ, bền vững. Nghiên cứu đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao phải đặt trong tổng thể phát triển quy hoạch, dự báo chiến lược về nhu cầu của cả năm phương thức giao thông là hàng không, đường bộ, đường sắt, hàng hải, đường thủy nội địa.
Bộ GTVT cần phân tích lợi thế của từng phương thức, qua đó làm rõ ưu điểm của vận tải đường sắt tốc độ cao là tập trung vào vận chuyển hành khách, tương hỗ với vận tải hàng không, chỉ vận chuyển hàng hóa trong trường hợp cần thiết.
Vận chuyển hàng hóa chủ yếu được tập trung vào tuyến đường sắt hiện tại, hệ thống hàng hải, vận tải thủy ven bờ và đường bộ. Trên cơ sở đó, Bộ GTVT đánh giá, giải trình thuyết phục việc đề xuất phương án đầu tư.
Thường trực Chính phủ yêu cầu mở rộng phạm vi đầu tư thêm đoạn TP.HCM - Cần Thơ, thay vì hai đoạn Hà Nội - Vinh và TP HCM - Nha Trang như đề án.
Về kịch bản đầu tư, Bộ GTVT tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, lấy ý kiến chuyên gia rộng rãi để lựa chọn phương án phù hợp nhất. Trong đó, bộ cần so sánh phương án đồng thời vận tải hành khách và vận tải hàng hóa, phương án chỉ vận tải hành khách.
Về hướng tuyến, Thường trực Chính phủ yêu cầu Bộ GTVT nghiên cứu, rà soát kỹ hướng tuyến để bảo đảm hướng tuyến thẳng nhất có thể, đồng thời tạo không gian mới. Nghiên cứu thêm việc giảm số lượng ga để giảm chi phí.
Đi đôi với công tác đầu tư, Bộ GTVT cần tập trung hoàn thiện thể chế, trong đó bao gồm Luật Đường sắt sửa đổi, quy định về đường sắt tốc độ cao; cơ chế huy động nguồn lực ngoài ngân sách Nhà nước; cơ chế giải phóng mặt bằng, khai thác mỏ nguyên vật liệu...; tái cơ cấu Tổng công ty Đường sắt Việt Nam bảo đảm năng lực thực hiện quản lý, vận hành, khai thác đường sắt tốc độ cao.
Thường trực Chính phủ giao Bộ GTVT nghiên cứu thành lập Tổ công tác triển khai dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà làm Tổ trưởng. Dự kiến một tháng tổ công tác họp một lần để kịp thời xử lý, thúc đẩy công tác chuẩn bị, thực hiện dự án.
Bộ Tài chính chủ trì tính toán tác động của việc đầu tư dự án đến nợ công; ưu tiên phân bổ dự toán ngân sách nhà nước hàng năm để phát triển khoa học, công nghệ trong lĩnh vực đường sắt. Song song đó, phối hợp với Bộ GTVT phân tích mô hình tài chính của dự án.
“Các công việc trên phải khẩn trương để trình Thường trực Chính phủ, báo cáo Bộ Chính trị trong tháng 3 và trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư trong năm 2024…”- Kết luận của Thường trực Chính phủ nêu rõ.
Ba kịch bản đầu tư
Tháng 12-2023, Bộ GTVT trình Thường trực Chính phủ đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam để Chính phủ tiếp tục xem xét cho ý kiến trước khi trình Bộ Chính trị, Quốc hội thông qua. Trong đó, Bộ GTVT đưa ra nhiều kịch bản đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.
Cụ thể, kịch bản 1 là đầu tư xây dựng mới tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đường đôi, khổ ray 1.435 mm, tốc độ thiết kế 350 km/giờ, tải trọng 17 tấn mỗi trục, chỉ khai thác tàu khách. Tuyến đường sắt Bắc - Nam hiện hữu được nâng cấp để chuyên chở hàng, chở khách du lịch và khách chặng ngắn.
Tổng vốn đầu tư kịch bản này khoảng 67,32 tỉ USD. Kịch bản này có ưu điểm chi phí giải phóng mặt bằng và chi phí đầu tư thấp hơn hai phương án khác nhưng không có khả năng tăng công suất nếu nhu cầu vận tải hàng hóa trên tuyến đường sắt hiện hữu quá tải.
Kịch bản 2 là xây dựng mới tuyến đường sắt Bắc - Nam đường đôi, khổ ray 1.435 mm, tốc độ thiết kế 200-250 km/giờ, tải trọng 22,5 tấn/trục, khai thác chung tàu khách và hàng. Tuyến đường sắt Bắc - Nam hiện hữu được hiện đại hóa để chuyên chở hàng, chở khách du lịch và khách chặng ngắn. Tổng vốn đầu tư khoảng 72,02 tỉ USD. Ưu điểm của kịch bản 2 là vận chuyển cả hành khách và hàng hóa trên cùng tuyến. Kết nối liên vận quốc tế thuận lợi, song tốc độ lưu thông thấp.
Kịch bản 3 là đầu tư tuyến đường sắt Bắc - Nam đường đôi, khổ ray 1.435 mm, tốc độ thiết kế 350 km/giờ, tải trọng 22,5 tấn/trục, khai thác tàu chở khách và dự phòng cho chở hàng khi có nhu cầu. Tuyến đường sắt hiện hữu nâng cấp để chuyên chở hàng, chở khách du lịch và khách chặng ngắn. Tổng vốn đầu tư dự án 68,98 tỉ USD.
Kịch bản 3 nếu đầu tư hạ tầng, thiết bị, phương tiện để khai thác tàu hàng chạy Bắc - Nam thì vốn đầu tư dự án khoảng 71,69 tỉ USD. Ưu điểm của kịch bản 3 là tàu vận tải riêng hành khách nên tốc độ cao, tiện nghi, an toàn, có khả năng cạnh tranh với phương tiện khác. Tuy nhiên, nhược điểm là chi phí đầu tư cao, chênh lệch tốc độ giữa tàu khách với tàu hàng càng lớn làm giảm năng lực thông qua.
Trên cơ sở phân tích, Bộ GTVT đề xuất lựa chọn kịch bản 3 cùng một số cơ chế, chính sách đặc thù để rút ngắn tiến độ, huy động vốn đầu tư, đào tạo nhân lực.
Tuyến Cần Thơ – TP.HCM chủ yếu vận chuyển hành khách
Thường trực Chính phủ yêu cầu Bộ GTVT chủ trì khẩn trương làm việc với phía Trung Quốc để thống nhất biên bản ghi nhớ, phương án hỗ trợ, hợp tác đầu tư về 3 tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Hà Nội - Đồng Đăng, Hạ Long - Móng Cái (tuyến đường sắt ven biển Nam Định - Thái Bình - Quảng Ninh kéo dài).
Bộ GTVT sớm đầu tư các tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Hà Nội - Đồng Đăng, Móng Cái - Hạ Long - Hải Phòng, kết hợp vận tải hàng hóa và hành khách; tuyến Cần Thơ – TP.HCM chủ yếu chở khách. Trước mắt, Bộ GTVT cần tập trung đầu tư các tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng (phấn đấu khởi công trong năm 2025), nghiên cứu phương án sử dụng vốn vay ưu đãi nước ngoài và phương án phát hành trái phiếu để đầu tư;
Sớm khởi động lại để triển khai đầu tư hoàn thành tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân.
