Theo Chỉ số khủng bố toàn cầu (GTI) năm 2019 do Viện Nghiên cứu kinh tế và hòa bình (IEP) công bố hồi tháng 12, số vụ tấn công khủng bố và mức độ thương vong đã giảm đáng kể từ năm 2015 đến nay. Trong năm 2019 đã xảy ra 780 vụ tấn công, làm 3.488 người thiệt mạng. Con số này trong năm 2017 là 10.900 vụ tấn công và 26.445 người thiệt mạng và 17.000 vụ, làm 45.000 người thiệt mạng trong năm 2014.
Dù khủng bố vẫn diễn ra trên diện rộng về địa lý, song hầu hết tập trung ở Trung Đông, Bắc Phi, Tây Phi và Nam Á, do một số ít các nhóm thánh chiến như tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) thực hiện. Tại phương Tây, mặc cho khủng bố Hồi giáo đã giảm đáng kể nhưng châu Âu, đặc biệt là Mỹ, đang chứng kiến sự gia tăng nguy hiểm của chủ nghĩa khủng bố cực hữu thượng đẳng da trắng, theo tờ The Washington Post.
Thủ đoạn mới của các nhóm khủng bố
Các vụ tấn công nhằm vào những người không phải da trắng, không theo Kitô giáo và chủ yếu là người Hồi giáo nhập cư đã xảy ra ở nhiều nơi. Người Hồi giáo là mục tiêu tấn công chủ yếu ở châu Âu và Bắc Mỹ, trong khi các nhóm thiểu số thường bị tấn công tại Mỹ Latinh. Vụ tấn công của các đối tượng cực hữu vào hai đền thờ ở Christchurch (New Zealand) tháng 3-2019 làm hơn 50 người thiệt mạng là bằng chứng cho thấy chủ nghĩa khủng bố đã lan sang cả các nước trước đây hầu như không có khủng bố, hậu quả của tư tưởng cực hữu.
Một điểm mới cần ghi nhận là cách thức tấn công của các phần tử khủng bố đang thay đổi và ngày càng thích nghi với bối cảnh mới. Trong năm qua nhiều vụ tấn công dù không được lên kế hoạch bài bản nhưng đã gây thương vong lớn hơn. Trong khi các vũ khí nóng, dao và nhiều vũ khí khác vẫn được các phần tử khủng bố sử dụng nhiều, ô tô, xe tải và thậm chí cả máy bay không người lái đã bắt đầu trở thành phương tiện tấn công phổ biến hơn. Mục tiêu tấn công nhằm vào cơ sở hạ tầng giao thông như các sân bay và ga tàu điện ngầm, nơi có đông người hơn và vì vậy gây thương vong lớn hơn.
Cảnh sát Anh làm nhiệm vụ tại hiện trường vụ tấn công bằng dao ở cầu London hồi tháng 11-2019. Ảnh: THE SUN
Đáng chú ý, truyền thông xã hội đã vô tình tạo điều kiện cho các nhóm khủng bố tuyển dụng thành viên và tuyên truyền tư tưởng cực đoan. Một thực tế mới là các nhóm khủng bố có tổ chức cao nhất và các tay súng hành động đơn độc đều rất thạo kỹ thuật số. Một số nhóm và cá nhân đã đăng tải những tuyên ngôn của mình trên mạng, trong khi các tay súng khác sử dụng mạng xã hội để truyền trực tiếp toàn bộ hành động tấn công của mình. Mục đích là phóng đại thương vong, gây chia rẽ các cộng đồng, gia tăng sự mất lòng tin và tất nhiên là tạo cảm hứng cho những tay súng khác, cũng như gây ra những phản ứng thái quá của các chính phủ.
Khi bị chặn trên những trang mạng phổ biến, các nhóm khủng bố có thể nhanh chóng đăng lại nội dung khủng bố lên các nền tảng khác, đặt ra thách thức không nhỏ đối với các chính phủ và tập đoàn công nghệ. Khi thế giới đang tập trung quá nhiều vào IS và al-Qaeda, nhiều nhóm cực đoan bạo lực đang nằm ngoài tầm ngắm nhờ hoạt động âm thầm trên các mạng xã hội.
| Facebook trong năm 2019 đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo để nhận dạng và tiêu hủy những bức ảnh hoặc video có nội dung khủng bố. Twitter cũng đã hủy ít nhất 1 triệu tài khoản từ năm 2015 đến nay vì kích động, tuyên truyền nội dung cực đoan. |
Nỗ lực của cộng đồng quốc tế
Cộng đồng quốc tế trong năm 2019 cũng đã có sự đầu tư lớn vào hoạt động chống khủng bố. Việc hoạch định chính sách và hoạt động tình báo đã góp phần phá vỡ nhiều mạng lưới và âm mưu khủng bố tại Bắc Mỹ và Tây Âu. Liên Hiệp Quốc và nhiều chính phủ đã tăng cường nỗ lực như lập Diễn đàn Internet toàn cầu về chống khủng bố (GIFCT) và các sáng kiến chống khủng bố của hơn 100 doanh nghiệp công nghệ, đài CNN cho biết.
Dù vậy, sự thay đổi trong chính sách của các quốc gia đôi khi cũng đặt ra nguy cơ mới. Nhiều chuyên gia lo ngại việc Mỹ rút quân khỏi đông bắc Syria và mở đường cho chiến dịch tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ đã tạo ra một khoảng trống an ninh có thể giúp IS tái sinh. Lệnh rút quân của ông Trump được đưa ra chưa đầy một tháng sau khi thủ lĩnh IS phát một đoạn băng kêu gọi tấn công nhà tù để giải cứu các chiến binh IS. Nhiều báo cáo tù binh IS vượt ngục đã xuất hiện sau khi quân Mỹ rời đi.
Các chuyên gia về khủng bố cảnh báo Đông Nam Á sẽ phải đối mặt với sự hồi sinh của IS và các cuộc tấn công khủng bố nhỏ lẻ sau khi hàng trăm tù nhân người Indonesia và Malaysia có quan hệ với IS vượt ngục ở Syria. Vụ tấn công tại Sri Lanka trong năm 2019 đã cho thấy rõ khả năng lan rộng của IS và các nhóm khủng bố khác ra toàn thế giới.
Năm 2020, thế giới dự báo còn đối mặt nguy cơ nhiều tay súng nước ngoài và những đối tượng tuyên truyền chủ nghĩa khủng bố, phải ngồi tù trong 10-20 năm qua sẽ mãn hạn tù và sớm được trả tự do, đặc biệt tại châu Âu. Ngoài ra, mối đe dọa cũng lớn dần khi các tay súng khủng bố sử dụng ngày càng nhiều các loại vũ khí hóa học và sinh học. Giữa tháng 10-2019, cảnh sát Indonesia đã phát hiện một nhóm khủng bố âm mưu đánh bom chứa chất kịch độc Abrin tại Cirebon, Tây Java. Đây là âm mưu khủng bố thứ hai ở Indonesia trong vòng tám năm qua sử dụng các chất sinh học.
| Theo nhận định của tạp chí Vox, tám năm sau sự kiện trùm khủng bố Osama Bin Laden bị tiêu diệt, năm 2019 thế giới đã chứng kiến thêm một dấu mốc mới là vụ tiêu diệt thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi. Tuy nhiên, việc tiêu diệt cá nhân các trùm khủng bố rốt cuộc chỉ gây một bước lùi tạm thời của các nhóm thánh chiến. Cũng giống như al-Qaeda, IS vẫn tồn tại và vẫn là một mối đe dọa. Một thế giới bình yên chỉ trở thành hiện thực khi mọi gốc rễ của tư tưởng khủng bố được nhổ tận gốc. |
