Mới đây, vụ một tài xế điều khiển taxi húc văng xe tên cướp đang trên đường chạy trốn, giành lại được chiếc giỏ xách cho nạn nhân đã gây ra nhiều luồng tranh cãi trên mạng xã hội.
Cụ thể, sáng 20-4, một thanh niên chạy xe máy đã áp sát cướp chiếc túi xách của một người phụ nữ đang đi bộ trên vỉa hè. Anh Nguyễn Văn Hoàng, tài xế Taxi Mai Linh, nhìn thấy đã nhanh tay bẻ lái tông tên cướp ngã vào tường. Tên cướp phải vứt xe máy và túi xách lại rồi bỏ chạy lên xe đồng bọn tẩu thoát.
Vụ việc khiến nhiều người cảm phục hành động nghĩa hiệp của tài xế taxi nhưng cũng có những ý kiến cho rằng tài xế này đã mạo hiểm và theo luật, hành vi này có thể bị xử lý hình sự nếu gây ra hậu quả nghiêm trọng.
Trước đây cũng đã xảy ra một vụ tương tự, một tài xế Mercedes cũng đã húc văng xe hai tên cướp khi bị bẻ kính chiếu hậu ô tô.
Cụ thể, trưa 25-12-2013, trong lúc chờ đèn đỏ tại giao lộ Nguyễn Văn Trỗi - Hoàng Văn Thụ hướng về sân bay Tân Sơn Nhất (Tân Bình, TP.HCM), bất ngờ anh Nguyễn Chí Trung (chủ nhân xe Mercedes) phát hiện kính chiếu hậu vừa bị hai tên cướp bẻ mất.
Sau vài giây nhận ra kính đã bị bẻ, anh Trung bực bội chưa biết xử lý thế nào thì đèn tín hiệu giao thông chuyển xanh, đường thông thoáng trong khi vẫn thấy bóng hai tên cướp phía trước, tài xế xe Mercedes quyết định đạp ga đuổi theo.
Tài xế Mercedes đã đánh tay lái húc vào đuôi xe Attila của hai tên cướp rồi tri hô: "Cướp, cướp". “Lúc đó tôi chỉ húc nhẹ thôi, chỉ muốn cho bọn chúng ngã để hô hoán người dân hỗ trợ bắt giữ" - anh Trung nói.
Ngay sau khi ngã xuống đường, hai tên cướp đã nhanh chân bỏ xe chạy thoát thân cùng tang vật.
Khi đó báo Pháp Luật TP.HCM đã tổ chức diễn đàn lấy ý kiến các chuyên gia luật về trường hợp này.
Không thể xem là phạm tội
Luật sư Phạm Công Hùng (khi đó là thẩm phán Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM) cho rằng: Điều 82 BLTTHS quy định bất cứ người nào cũng có quyền bắt, giải ngay người đang thực hiện tội phạm hoặc ngay sau khi thực hiện tội phạm thì bị phát hiện hoặc bị đuổi bắt hoặc người đang bị truy nã đến cơ quan công an, VKS hoặc UBND nơi gần nhất. Các cơ quan này phải lập biên bản và giải ngay người bị bắt đến cơ quan điều tra có thẩm quyền. Khi bắt người phạm tội quả tang hoặc người đang bị truy nã thì người nào cũng có quyền tước vũ khí, hung khí của người bị bắt... Như vậy, trường hợp bẻ kính ô tô là hành vi phạm pháp quả tang và tài xế ô tô hoàn toàn có thể đuổi bắt bằng nhiều phương tiện có thể.
Việc dùng ô tô đuổi theo của tài xế trên là phù hợp bởi không lẽ bỏ xe chạy bộ đuổi theo. Hành vi trên là bắt người phạm tội quả tang nên không thể xem là phạm tội. Nếu có gây thương tích cũng là chuyện khó tránh, không thể dựa vào đó nói tài xế ô tô phạm tội. Việc nói tài xế ô tô có thể phạm tội cố ý gây thương tích hoặc giết người là không chuẩn bởi các yếu tố cấu thành tội phạm từ khách thể bị xâm hại, hành vi khách quan và ý thức chủ quan đều không có. “Tôi cho là hành vi của tài xế ô tô là rất dũng cảm và hoàn toàn hợp pháp” -nguyên thẩm phán Hùng nói.
Đồng tình, nguyên thẩm phán Vũ Phi Long (khi đó là Phó Chánh Tòa Hình sự TAND TP.HCM) cũng nói việc tài xế ô tô truy bắt, đụng xe máy của kẻ cướp giật không phạm tội, chỉ loại trừ trường hợp tài xế có hành vi nguy hiểm quá mức cần thiết, có ý thức tước đoạt sinh mạng của hai kẻ cướp.
Phòng vệ chính đáng?
“Hai tên cướp giật có hành vi xâm phạm đến lợi ích chính đáng của chủ xe Mercedes. Hành vi cướp giật kính chiếu hậu trị giá 30 triệu đồng của chúng đã hoàn thành nhưng tội phạm chưa kết thúc. Hai tên cướp đang phải bỏ chạy, chưa thể tự do định đoạt kính chiếu hậu nên người bị hại vẫn có quyền thực hiện hành vi phòng vệ chính đáng để bảo vệ lợi ích chính đáng của mình.
Theo BLHS, phòng vệ chính đáng không bị coi là tội phạm. Tuy nhiên, nếu hành vi phòng vệ rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại thì người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hay tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Ví dụ: Lúc đuổi kịp, thay vì kiểm soát xe để chỉ tông nhẹ vào xe máy của kẻ cướp giật với mục đích làm chúng ngã ra đường, tài xế ô tô lại nhấn ga đụng mạnh, bất chấp hậu quả xảy ra…” - một kiểm sát viên VKSND TP.HCM phân tích.
Có thể mượn ý kiến của luật sư Nguyễn Minh Thuận (Đoàn Luật sư TP.HCM) thay cho lời kết: "Việc bắt người phạm tội quả tang… đối với người dân là quyền chứ không phải là nghĩa vụ. Do đó, người truy bắt người phạm tội quả tang… cần cân nhắc, so sánh giữa một bên là giá trị tài sản bị chiếm đoạt và một bên là tính mạng, sức khỏe của người phạm tội quả tang”.
Đồng quan điểm, ông Võ Văn Thêm, Phó Viện trưởng Viện Phúc thẩm III VKSND Tối cao (nay là Phó Viện trưởng VKSND Cấp cao tại TP.HCM), cũng cho rằng: Mọi công dân đều có quyền truy bắt tội phạm. Trong trường hợp cụ thể này thì cần phân tích hành vi truy đuổi có vượt quá mức cần thiết hay không. Nếu vượt quá mức cần thiết thì việc truy cứu trách nhiệm hình sự của người đuổi bắt sẽ dựa trên hậu quả xảy ra.
“Đường sá thành thị truy đuổi như thế thì không thể lường trước được mọi hậu quả. Xe hơi lại là nguồn nguy hiểm cao độ, dùng nó tông vào xe máy có thể gây hậu quả chết người. Vì vậy, tài xế chỉ cần mở kính xe tri hô để được hỗ trợ bắt cướp mà thôi, không cần thiết phải có hành vi nguy hiểm như vậy” - ông Thêm nói.
