Long Tinh là biến thể từ Trạng Tý?

Năm 2006, giới truyện tranh xôn xao về vụ kiện khá hy hữu tranh chấp quyền tác giả bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt giữa họa sĩ Lê Linh với Công ty Phan Thị. Trong khi vụ kiện trên chưa ngã ngũ thì ngày 5-5, Công ty Phan Thị đã gửi đơn đến NXB Trẻ và hai đơn vị phát hành là Công ty Trường Phát và Fahasha yêu cầu ngưng phát hành bộ truyện tranh Long Thánh của Lê Linh vì “họa sĩ Lê Linh đã tự ý sử dụng hình ảnh Trạng Tý (trong bộ truyện Thần đồng đất Việt) để xây dựng nhân vật Long Tinh mà không xin phép.

Lê Linh kiện Phan Thị

Năm 2002, họa sĩ Lê Linh được mời làm việc tại Công ty Phan Thị. Công ty đưa ra ý tưởng xây dựng bộ truyện tranh dân gian về văn hóa Việt Nam cho thiếu nhi. Lê Linh đã đề nghị sáng tác bộ truyện Thần đồng đất Việt lấy bối cảnh thời nhà Lê, nhân vật chính là Trạng Tý. Lê Linh đã cùng với bà Phan Thị Mỹ Hạnh (Giám đốc Công ty Phan Thị) đứng tên đăng ký quyền tác giả. Tháng 5-2002, Cục Bản quyền cấp giấy chứng nhận bản quyền tác giả, ghi nhận quyền tác giả thuộc về đồng tác giả là Lê Linh và bà Hạnh, quyền tài sản (các quyền khai thác, sử dụng tác phẩm...) thuộc về Công ty Phan Thị.

Đến tập thứ 78, họa sĩ Lê Linh quyết định ngưng cộng tác với Phan Thị. Các tập tiếp theo của bộ truyện vẫn tiếp tục ra đời nhưng không đề tên tác giả, họa sĩ là ai. Phía Phan Thị cho rằng mình là chủ sở hữu có các quyền tài sản đối với tác phẩm, làm các tập tiếp theo mà không cần ý kiến của tác giả; Lê Linh không còn sáng tác, công ty có quyền thuê người khác làm những tập tiếp theo.

Họa sĩ Lê Linh cho rằng mình là tác giả nên có quyền bảo vệ sự toàn vẹn đối với tác phẩm, không ai có quyền “sáng tác” các tập tiếp theo dựa trên các nhân vật trong truyện của mình. Tháng 4-2007, họa sĩ Lê Linh đã khởi kiện tại Tòa kinh tế TP.HCM.

Phan Thị kiện Lê Linh

Cuối năm 2007, họa sĩ Lê Linh quyết định sáng tác một bộ truyện tranh hoàn toàn mới, lấy tên là Long Thánh với các nhân vật chính: Long Tinh, Lưu Đại sư, Rồng Long Nhí... xuất phát từ ý tưởng xây dựng các nhân vật có tài thông minh, trí tuệ, giúp ích cho đất nước.

Tuy nhiên, Phan Thị cho rằng nhân vật Long Tinh là biến thể của Trạng Tý trong khi hình vẽ nhân vật Trạng Tý là thuộc quyền sở hữu của công ty Phan Thị. Do đó, tác giả Lê Linh sử dụng hình ảnh Trạng Tý mà không xin phép chủ sở hữu quyền tác giả là vi phạm bản quyền. Công ty Phan Thị đã đề nghị các cơ quan yêu cầu chấm dứt việc khai thác hình ảnh trái phép. Ngoài ra, Lê Linh sẽ phải bồi thường nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Lê Linh cho rằng truyện Long Thánh hoàn toàn khác về bối cảnh lịch sử. Truyện xảy ra ở thời kỳ nhà Trần, không liên quan với thời Lê trong Thần đồng đất Việt. Đặc điểm nhân dạng nhân vật chính Long Tinh hoàn toàn khác với Trạng Tý. Trong khi tóc của Trạng Tý có ba chỏm, rất ngắn, mắt xếch, sún hai răng cửa, mặc áo có vẽ hình bản đồ Việt Nam trước ngực... Thì Long Tinh tóc có một chỏm dài và đen tuyền, mắt tròn, răng đều, không bị sún, trang phục áo đen thắt dây lưng lụa... Về tỷ lệ thân đầu, kích thước... cũng hoàn toàn khác.

Chờ tòa án xử lý

Ai là tác giả của bộ truyện, bốn nhân vật chính trong Thần đồng đất Việt vẫn đang chờ câu trả lời và hướng giải quyết từ phía tòa án. Việc Phan Thị tiếp tục thực hiện các tập tiếp theo của bộ truyện Thần đồng đất Việt có xâm phạm quyền tác giả của Lê Linh? Và nhân vật Long Tinh trong bộ truyện Long Thánh của Lê Linh có xâm phạm quyền tác giả của Công ty Phan Thị hay không?

Việc các tác giả và các đơn vị không thỏa thuận rõ ràng về các quyền nhân thân và quyền tài sản khi hợp tác chính là mấu chốt của vụ kiện phức tạp này. Điều này cũng dễ dẫn đến việc tác giả có nguy trở thành người xâm phạm bản quyền đối với tác phẩm do chính mình sáng tạo.

Mời bạn đọc nêu ý kiến về vụ tranh chấp hy hữu này.

THANH HẢI