Chiều 10-8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) lần thứ hai cho ý kiến về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) sửa đổi. Một trong những nội dung tiếp tục gây nhiều tranh luận liên quan đến phương án xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm không giải trình được hợp lý về nguồn gốc (giải trình không có căn cứ pháp luật hoặc giải trình không phù hợp với thực tế hình thành tài sản, thu nhập tăng thêm đó).
Trước đó, cả hai phương án xử lý là thu thuế thu nhập cá nhân và xử phạt hành chính đều chưa nhận được sự đồng thuận cao từ phía các thành viên UBTVQH.
Báo cáo mới của Ủy ban Tư pháp (UBTP) cho hay ngày 23-7 vừa qua, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân đã chủ trì buổi làm việc với lãnh đạo các cơ quan hữu quan để thảo luận riêng về phương án xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm không giải trình được hợp lý về nguồn gốc.
Tại cuộc họp, cùng với hai phương án trước đó, các cơ quan tham dự đã thống nhất bổ sung phương án xác lập quyền sở hữu của tài sản nhà nước đối với loại tài sản này theo thủ tục giải quyết vụ việc, vụ án dân sự tại tòa án (phương án 3) để xin ý kiến UBTVQH, Bộ Chính trị và báo cáo QH. Đây cũng là phương án được cơ quan thẩm tra là UBTP và cơ quan trình dự án đề nghị lựa chọn.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày báo cáo. Ảnh: TTXVN
Ra tòa cho khách quan, minh bạch
Theo UBTP, phương án này thể hiện được thái độ mạnh mẽ của Nhà nước đối với tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc. Nó cũng giải quyết được những vướng mắc trong kiểm soát tài sản, thu nhập của Luật PCTN hiện hành, góp phần khuyến khích sự minh bạch trong kê khai tài sản, thu nhập; nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác PCTN.
Cạnh đó, để bảo đảm được tính khách quan, minh bạch và quyền lợi của các bên thì việc phán quyết tính hợp lý của việc giải trình và xác lập sở hữu đối với tài sản, thu nhập tăng thêm này phải do tòa án quyết định thông qua thủ tục tố tụng dân sự, có tranh tụng, đối đáp công khai. Đồng thời có sự tham gia của luật sư, người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên, bảo đảm tính dân chủ, thận trọng, khách quan. Đây cũng là hình thức xử lý mà nhiều nước trên thế giới đang áp dụng.
“Trong quá trình tranh tụng, tòa án phán quyết về tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc thì tài sản, thu nhập tăng thêm đó thuộc sở hữu của Nhà nước” - báo cáo của UBTP cho biết.
Liệu có dám đưa ra tòa?
Phó Trưởng ban Nội chính Trung ương Nguyễn Thái Học đánh giá phương án mới đề xuất có ưu thế hơn so với các phương án khác vì công khai, minh bạch, bảo đảm được quyền lợi của các bên. “Nhưng tôi lại băn khoăn là tính khả thi” - ông Học nói và lý giải, phương án này sẽ khả thi nếu như cơ quan quản lý về kê khai tài sản có khả năng, có năng lực thực sự và có vị trí độc lập.
“Hiện nay cơ quan quản lý tài sản, thu nhập là bộ phận tổ chức, thanh tra, là cơ quan tham mưu trong một cơ quan. Vậy thì anh có dám khẳng định kê khai của các lãnh đạo cơ quan giải trình không hợp lý không và yêu cầu ra tòa? Với vị thế cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập như hiện nay thì khi luật này ban hành không khả thi. Tôi e rằng không có vụ nào đưa ra tòa để xem xét việc này” - ông Học tiếp.
Tuy nhiên, theo ông Học, nếu chọn phương án đánh thuế thì Ban Nội chính Trung ương không ủng hộ. “Nếu đánh thuế thì chúng ta thừa nhận tài sản không giải trình được là hợp pháp và như thế người dân sẽ không đồng tình. Tôi đề nghị chọn phương án xử phạt hành chính thì vừa bảo đảm tính nghiêm minh của Nhà nước, vừa xử phạt được 45% tài sản”.
Trong khi đó, UBTP lại cho rằng phương án xử phạt hành chính có nhiều yếu tố bất hợp lý nên đề nghị không lựa chọn.
Đánh thuế hoặc tịch thu 100%
Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển cho rằng trong PCTN, các nước có công cụ rất quan trọng là công cụ thuế. “Tất cả khoản thu nhập của công dân đều được kê khai rất đầy đủ. Luật cũng không phân biệt thu nhập đó là hợp pháp hay bất hợp pháp. Cứ là thu nhập là phải nộp thuế. Thu nhập bất hợp pháp thì chứng minh sau, xử lý sau” - ông Hiển cho hay.
“Phương án của tôi là cứ có thu nhập thì thu thuế, kê khai. Còn tài sản có nguồn gốc từ hành vi tham nhũng thì tịch thu 100%” - ông Hiển nêu rõ.
“Cho đến hôm nay vẫn còn 3-4 phương án. Phương án nào cũng có lý lẽ lập luận cả” - Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu phát biểu khi kết luận phiên họp và cho rằng dù phương án nào cũng phải khẳng định thống nhất tài sản do tham nhũng mà có và có nguồn gốc tham nhũng phải tịch thu. Nếu có dấu hiệu tội phạm, vi phạm pháp luật thì phải chuyển cơ quan có thẩm quyền xử lý.
Ông Lưu đề nghị tiếp tục đưa dự án luật này ra lấy ý kiến tại hội nghị đại biểu QH chuyên trách, tham vấn ý kiến các chuyên gia... trước khi trình UBTVQH một lần nữa.
