Xử lý tài sản chưa rõ nguồn gốc: Vẫn chưa ngã ngũ!

Sáng 13-7, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (QH) họp cho ý kiến về những vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau của dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi).

Một trong những nội dung có nhiều tranh luận nhất liên quan đến việc xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc.

Có đến 10 phương án xử lý

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho hay nhiều đại biểu (ĐB) QH tán thành với phương án thu thuế thu nhập cá nhân. Một số ý kiến tán thành phương án xử phạt hành chính. Ngoài ra còn nhiều phương án khác do ĐBQH đề xuất.

Qua cân nhắc ưu, nhược điểm của từng phương án và tiếp thu ý kiến của nhiều ĐBQH, Ủy ban Tư pháp và cơ quan trình dự án thấy rằng phương án xử phạt hành chính có nhiều yếu tố bất hợp lý nên đề nghị không lựa chọn.

“Ủy ban Tư pháp và cơ quan trình dự án thống nhất chọn phương án thu thuế thu nhập cá nhân. Đây là phương án có nhiều yếu tố hợp lý, đáp ứng được các yêu cầu về phòng, chống tham nhũng, phù hợp với điều kiện của nước ta hiện nay và có tính khả thi nhất” - bà Lê Thị Nga nói.

Tuy nhiên, nội dung này vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau của ĐBQH, Ủy ban Tư pháp đề nghị Ủy ban Thường vụ QH báo cáo cấp có thẩm quyền và xin ý kiến ĐBQH bằng phiếu.

Đại biểu Nguyễn Mai Bộ đề nghị xử lý theo con đường tòa án. Ảnh: Đ.Minh

Ủy viên thường trực Ủy ban Quốc phòng An ninh Nguyễn Mai Bộ cho hay cá nhân ông đề nghị xử lý theo con đường tố tụng dân sự nhưng phương án này không được tổng hợp. “Kể cả cơ quan chủ trì luật có bác thì cũng cho tôi biết lý do bác vì sao” - ông Bộ nói. Ông nêu sáu lý do nên lựa chọn giao cho tòa án xử lý, đáng chú ý, nguyên tắc xử lý hai cấp (sơ thẩm, phúc thẩm) sẽ bảo đảm quyền của người bị tịch thu hay bị xác lập quyền tài sản đó thuộc về Nhà nước.

Cạnh đó, nếu theo phương án này sẽ không phải sửa bất cứ luật nào, chỉ cần căn cứ theo quy định của pháp luật hiện hành.

Bà Lê Thị Nga cho biết ĐBQH đề xuất tới 10 phương án khác nhau. “Xin anh Bộ thông cảm, ở giai đoạn hiện nay, chúng tôi chưa thể giải trình một cách chi tiết được từng ý kiến của ĐBQH. Xin phép cho chúng tôi nêu tổng quát như vậy” - bà nói.

Vướng từ lý luận đến thực tiễn

“Ta thấy thuế thường đánh vào những khoản thu nhập hợp pháp, còn khoản thu nhập này chưa rõ nguồn gốc, không biết là hợp pháp hay không. Bây giờ đánh thuế vào khoản này thì đề nghị làm rõ thêm về cơ sở lý luận” - Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu nói và đề nghị đại diện các cơ quan tiến hành tố tụng cho biết quan điểm về việc này.

Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Trí Tuệ cho rằng phương án ông Nguyễn Mai Bộ đề xuất là “cái mới”, đề nghị cần bàn thêm. Tuy nhiên, ông Tuệ cũng nêu quan điểm: “Tài sản không chứng minh được là tài sản bất hợp pháp thì phải coi là tài sản hợp pháp. Cũng giống trong hình sự, không chứng minh được tội phạm thì là vô tội”.

Trong khi đó, Phó Viện trưởng VKSND Tối cao Trần Công Phàn nhận xét “cơ bản các phương án đặt ra là khó thực hiện”. Ông Phàn phân tích đã đánh thuế, phải khẳng định đây là thu nhập hợp pháp. Thu thuế xong, sau chứng minh được đó là tài sản do phạm tội mà có lại chuyển sang xử lý hình sự. “Một hành vi đã bị xử lý rồi, sau lại tiếp tục xử lý thì rất khó” - ông Phàn nói.

“Tôi nghĩ trước tiên phải xử lý kỷ luật đối với người kê khai không trung thực. Đối với việc xử lý tài sản, vẫn nên theo như quy định hiện hành. Tài sản đó nếu chứng minh được là tài sản trốn thuế thì xử lý hành chính hoặc xử lý thu thuế. Nếu tài sản đó có dấu hiệu do phạm tội mà có thì chuyển sang cơ quan điều tra xử lý hình sự” - vẫn lời phó viện trưởng VKSND Tối cao.

Sẽ xin ý kiến Bộ Chính trị

Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân nhận xét quy định trong dự luật hiện nay chưa thuyết phục cả về pháp lý, lý luận và thực tiễn.

“Đã là tài sản tham nhũng, tịch thu 100% không ai nói. Nhưng tài sản không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp mà ta đi thu thuế, gọi là thu nhập vãng lai thì không có cơ sở thuyết phục” - Chủ tịch QH nói.

Bà Ngân cũng nhắc tới “nguyên tắc suy đoán vô tội” và cho rằng người có tài sản nghi ngờ tham nhũng thì trước hết phải áp dụng tính nhân văn này, suy luận là tài sản hợp pháp và khi chứng minh được tài sản này không hợp pháp thì tịch thu.

Chủ tịch QH đề nghị tiếp tục lắng nghe ý kiến, tiếp tục nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để làm căn cứ tiếp thu giải trình, chỉnh lý phải thật sự thuyết phục, có lý.

Về đề xuất của ông Nguyễn Mai Bộ, Chủ tịch QH cho rằng cơ quan kiểm soát tài sản sẽ là nơi đề nghị tòa chứng minh tài sản này hợp pháp hay không hợp pháp. “Đương nhiên nguyên đơn là Thanh tra Chính phủ, nếu tài sản đó thuộc diện Thanh tra Chính phủ kiểm soát. Còn nếu thuộc diện thủ trưởng của cơ quan đó kiểm soát thì ông đó là nguyên đơn” - bà Ngân nói.

Tuy nhiên, Chủ tịch QH cũng cho rằng “dính vào tố tụng dân sự lằng nhằng, mất thời gian lắm” và đề nghị những vấn đề lớn còn ý kiến khác nhau sẽ xin ý kiến Bộ Chính trị, bởi trưởng Ban Chỉ đạo Phòng, chống tham nhũng Trung ương là Tổng Bí thư…