Hãng France24 đưa tin tại hội nghị thượng đỉnh trực tiếp đầu tiên của nhóm “Bộ Tứ kim cương (QUAD)”, các nhà lãnh đạo của Mỹ, Nhật, Ấn Độ và Úc ngày 24-9 tuyên bố sẽ theo đuổi một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở mà "không nản lòng trước sự cưỡng ép".
Trung Quốc được cho là sẽ theo dõi chặt chẽ cuộc họp kéo dài hai giờ tại Nhà Trắng này của Bộ Tứ, vốn bị Bắc Kinh chỉ trích là “chắc chắn sẽ thất bại”.
Mỹ, Nhật, Úc, Ấn Độ cam kết theo đuổi 'một AĐD-TBD tự do, rộng mở'
Trong một tuyên bố chung sau cuộc hội đàm hôm 24-9, Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Úc Scott Morrison, Thủ tướng Nhật Yoshihide Suga và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi khẳng định: “Chúng tôi ủng hộ pháp quyền, tự do hàng hải và hàng không, giải quyết hòa bình các tranh chấp, các giá trị dân chủ và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia”.
4 lãnh đạo 'Bộ Tứ kim cương' cam kết theo đuổi 'một AĐD-TBD tự do và rộng mở'. Ảnh: NARENDRA MODI / TWITTER
Tuy Trung Quốc không được bốn nhà lãnh đạo nhắc đến trong các bài phát biểu công khai hay trong tuyên bố chung, song Bắc Kinh rõ ràng là trọng tâm.
“Cùng nhau, chúng tôi tái cam kết về việc thúc đẩy trật tự tự do, cởi mở, dựa trên luật lệ, bắt nguồn từ luật pháp quốc tế và không bị ép buộc, để củng cố an ninh và thịnh vượng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và hơn thế nữa” – bốn nhà lãnh đạo cho biết.
Các nhà lãnh đạo QUAD cũng lên tiếng ủng hộ các quốc đảo nhỏ, đặc biệt là các quốc đảo ở Thái Bình Dương, nhằm tăng cường khả năng phục hồi về kinh tế và môi trường của họ.
Ngoài ra, bốn nhà lãnh đạo kêu gọi CHDCND Triều Tiên tham gia quá trình ngoại giao đối với các chương trình vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo, yêu cầu mà Bình Nhưỡng đã từ chối trừ khi các lệnh trừng phạt quốc tế được bãi bỏ.
Hợp tác về vaccine, năng lượng sạch, chuỗi cung ứng, 5G
Theo France24, các nhà lãnh đạo hôm 24-9 đã thực hiện các bước để thúc đẩy vaccine trên toàn thế giới, đồng thời hoan nghênh kế hoạch của Ấn Độ trong việc nối lại xuất khẩu vaccine vào tháng 10.
Sau cuộc họp, ông Suga nói với các phóng viên rằng các nước đã đồng ý hợp tác về vaccine, năng lượng sạch và không gian, đồng thời tổ chức cuộc họp thượng đỉnh hàng năm.
Theo ngoại trưởng Ấn Độ, trao đổi với ba nhà lãnh đạo Mỹ, Úc, Nhật, ông Modi cho biết Ấn Độ sẽ cho phép xuất khẩu tám triệu liều vaccine ngừa COVID-19 vào cuối tháng 10 theo một thỏa thuận mà nhóm đã đạt được trong cuộc họp thượng đỉnh trực tuyến hồi tháng 3, theo đó sẽ cung cấp một tỉ liều vaccine cho Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Kế hoạch cung cấp một tỉ liều trên khắp châu Á vào cuối năm 2022 đã bị đình trệ sau khi Ấn Độ, nhà sản xuất vaccine lớn nhất thế giới, hồi tháng 4 đã cấm xuất khẩu vaccine trong bối cảnh COVID-19 bùng phát tại nước này.
Ấn Độ cho biết khi khởi động lại việc xuất khẩu vaccine, nước này sẽ ưu tiên sáng kiến COVAX và các nước láng giềng.
4 lãnh đạo 'Bộ Tứ kim cương' cam kết theo đuổi 'một AĐD-TBD tự do và rộng mở'. Ảnh: REUTERS
Theo France24, bốn nhà lãnh đạo QUAD hôm 24-9 đã công bố một số hiệp định mới, bao gồm một hiệp ước nhằm tăng cường an ninh chuỗi cung ứng cho chất bán dẫn và chống đánh bắt cá bất hợp pháp và nâng cao nhận thức về khu vực hàng hải.
Nhóm cũng triển khai quan hệ đối tác 5G và có kế hoạch theo dõi vấn đề biến đổi khí hậu.
“Công nhận vai trò của các chính phủ trong việc thúc đẩy một môi trường thuận lợi cho đa dạng hóa 5G, chúng tôi sẽ làm việc cùng nhau để tạo điều kiện cho hợp tác công tư và trong năm 2022 sẽ cho thấy khả năng mở rộng cũng như vấn đề an ninh mạng đối với công nghệ mở và dựa trên tiêu chuẩn” – bốn nhà lãnh đạo cho hay.
Cuộc gặp giữa bốn nhà lãnh đạo diễn ra chỉ hơn một tuần sau khi Mỹ, Anh và Úc công bố hiệp ước an ninh AUKUS, trong đó sẽ cung cấp cho Úc các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân, một động thái bị Bắc Kinh chỉ trích.
Nhật, Úc nhấn mạnh vai trò của AUKUS và QUAD
Một người phát ngôn của chính phủ Nhật cho biết ông Suga nói trong cuộc họp rằng Tokyo coi quan hệ đối tác AUKUS “đóng một vai trò quan trọng cho hòa bình và ổn định của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”.
Các quan chức Mỹ đã tìm cách hạ thấp khía cạnh an ninh của nhóm QUAD trước cuộc họp này, mặc dù các quốc gia thành viên vẫn thực hiện các cuộc tập trận hải quân cùng nhau và chia sẻ lo ngại về sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc cũng như nỗ lực gây sức ép lên cả bốn nước.
Ông Morrison cho biết AUKUS và QUAD đang “củng cố lẫn nhau”.
Trao đổi với các phóng viên, ông Morrison cho biết: “Đó là toàn bộ trọng tâm của QUAD và AUKUS. Hai cơ chế này không ở đó để thay thế bất cứ thứ gì mà là để bổ sung lẫn nhau”.
Trong một cuộc họp báo hôm 24-9, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên dường như đã chỉ trích nhóm QUAD.
“Một bè phái khép kín, độc quyền nhắm vào các nước khác đi ngược lại xu thế thời đại và nguyện vọng của các nước trong khu vực” – ông Triệu cho biết.
"Nó sẽ không tìm thấy sự hỗ trợ và chắc chắn sẽ thất bại" – ông Triệu nói thêm.
Trung Quốc đã lên án QUAD là một cấu trúc Chiến tranh Lạnh và nói rằng liên minh AUKUS sẽ tăng cường một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực.
