Các vụ bắt giữ quân đảo chính tiếp tục diễn ra sau vụ đảo chính hụt ở Thổ Nhĩ Kỳ đêm 15-7. Ngày 17-7, đài truyền hình NTV dẫn lời Bộ trưởng Tư pháp Bekir Bozd cho biết đã bắt giữ khoảng 6.000 người.
Tướng đảo chính Akin Ozturk
Đến giờ đã có 34 sĩ quan cấp tướng bị bắt, trong đó có tướng Memduh Hakbilen, tham mưu trưởng Bộ Tư lệnh vùng Aege. Tướng Umit Dundar, quyền tổng tham mưu trưởng quân đội, cho biết tham gia đảo chính có các sĩ quan không quân, quân cảnh, xe tăng.
Theo trang web Jforum, người cầm đầu đảo chính là tướng Akin Ozturk 64 tuổi.
Sau khi tốt nghiệp Học viện Không quân, ông làm phi công lái máy bay chiến đấu, sau đó lần lượt giữ chức tư lệnh Không đoàn 141, tùy viên quân sự Thổ Nhĩ Kỳ tại Israel (năm 1996-1998), tư lệnh tác chiến của một căn cứ không quân.
Đến năm 2013 ông về giữ chức tư lệnh không quân. Hai năm sau ông bị thay thế và được chuyển về Hội đồng Quân sự Tối cao phụ trách về thăng cấp. Dự kiến ông sẽ về hưu ngày 30-8 tới.
Tướng Akin Ozturk đã có hơn 5.800 giờ bay với 30 loại máy bay, trong đó có T-38, F-104, F-4, F-16 và T-37. Ông được xem là một trong những tướng lĩnh có công trạng nhất trong NATO và quân đội Thổ Nhĩ Kỳ.
Chỉ huy đảo chính ngoài tướng Akin Ozturk còn có trung tướng tư lệnh Metin İyidil phụ trách về huấn luyện trong bộ binh. Chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ thông báo sẽ xét xử hai tướng này về tội phản quốc.
Tướng Akin Ozturk ra lệnh đảo chính lúc 22 giờ ngày 15-7 từ căn cứ quân sự ở thủ đô Ankara, vào lúc tất cả sĩ quan cao cấp trong không quân đi dự đám cưới con gái tướng tư lệnh không quân Ilhan Sanver.
Binh sĩ tham gia đảo chính bị người dân đánh. Ảnh: GETTY IMAGES
Tướng Akin Ozturk cầm đầu đảo chính. Ảnh: JFORUM
Vì sao đảo chính thất bại?
Âm mưu đảo chính lật đổ Tổng thống Recep Tayyip Erdogan thất bại vì ba nguyên nhân chính:
. Quân đảo chính chiếm các trung tâm quyền lực và đài truyền hình quốc gia trong khi đúng ra phải khống chế Tổng thống Erdogan lúc đó đang rời thủ đô đi nghỉ hè.
• Cho dù mất kiểm soát ở Ankara và Istanbul, Tổng thống Erdogan vẫn sử dụng điện thoại di động để kết nối với một đài truyền hình tư nhân và kêu gọi người dân xuống đường phản đối đảo chính. Người dân đã bao vây và cản trở các xe tăng cho đến khi quân đội trung thành với Tổng thống Erdogan can thiệp.
• Quân đảo chính dựa quá nhiều vào không quân như sử dụng máy bay bay rất thấp trên Ankara và Istanbul trong khi hai sân bay ở đây đã đóng cửa. Kết quả cho thấy kiểm soát không phận chưa chắc dẫn đến kiểm soát mặt đất.
Quân đảo chính không ngăn được Tổng thống Erdogan từ nơi nghỉ hè trở về sân bay Ataturk ở Istanbul và tuyên bố ông vẫn nắm quyền.
Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ nghi kỵ
Đêm cuối tuần 16-7, những người ủng hộ Tổng thống Erdogan đã đổ ra đường reo hò chiến thắng tại Istanbul.
Ông Erdogan tuyên bố nhưng không nêu đích danh giáo sĩ Fethullah Gulen: “Từ đây tôi kêu gọi Mỹ, kêu gọi Tổng thống Obama. Thưa ngài tổng thống, tôi muốn nói với ngài hãy đuổi cổ hoặc giao lại người này cho chúng tôi”.
Báo chí Thổ Nhĩ Kỳ đăng tin Bộ trưởng Lao động Suleyman Soylu tuyên bố hoài nghi Mỹ bí mật ủng hộ nhóm binh sĩ đảo chính.
Ngày 16-7, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã phải gọi cho người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đến hai lần. Ông nói các tuyên bố công khai ám chỉ Mỹ như thế có thể làm phương hại đến quan hệ song phương.
Ông tuyên bố Mỹ sẵn sàng giúp Thổ Nhĩ Kỳ điều tra vụ đảo chính, đồng thời mời Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp bằng chứng về giáo sĩ Fethullah Gulen.
Giáo sĩ Fethullah Gulen 75 tuổi (sống lưu vong ở Mỹ 17 năm nay) đã lên tiếng bác bỏ cáo buộc của Tổng thống Erdogan.
| • Lo ngại sẽ xảy ra đàn áp ở Thổ Nhĩ Kỳ sau đảo chính, Ngoại trưởng Stéphane Dion của Canada đã kêu gọi người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu giải quyết vấn đề “hậu đảo chính” theo đúng các nguyên tắc cơ bản của dân chủ. Đã xảy ra cảnh người dân phản đối đảo chính ném đá vào các binh sĩ đầu hàng trên cầu Bosphorus ở Istanbul. Một phóng viên AFP nhìn thấy một binh sĩ bị ném đá đến chết và một binh sĩ khác bị đánh đập tàn nhẫn. • Cục Hàng không Liên bang Mỹ thông báo yêu cầu các hãng hàng không ngừng các chuyến bay giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. Thông báo cho biết Cục đã cùng với Bộ Ngoại giao và Bộ An ninh nội địa xem xét tình hình Thổ Nhĩ Kỳ và đưa ra lệnh cấm như trên. • Lầu Năm Góc yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ mở cửa lại căn cứ không quân Incirlik ngay khi có thể. Do các chiến dịch không kích chống IS xuất phát từ căn cứ Incirlik phải dừng lại, Bộ chỉ huy trung tâm Mỹ sẽ tổ chức lại các chiến dịch. Theo hãng tin Anadolu, Ngoại trưởng Mevlut Cavusoglu thông báo nhiều sĩ quan trong căn cứ Incirlik tham gia đảo chính đã bị bắt, trong đó có tư lệnh căn cứ Ishak Dayioglu. Căn cứ đã bị đóng cửa. • Tổng thống Nga Putin đã điện đàm với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan để gửi lời chia buồn đến những người chống quân đảo chính phải hy sinh. Ông đề nghị Thổ Nhĩ Kỳ nhanh chóng khôi phục ổn định sau đảo chính và bảo đảm an toàn cho các công dân Nga. _______________________________ Tổng thống (Obama) và êkíp của ông nhấn mạnh vấn đề cần thiết sống còn là các bên (ở Thổ Nhĩ Kỳ) phải hành xử trong khuôn khổ luật pháp, tránh những hành động dẫn đến bạo lực mới và bất ổn. Thông báo của Nhà Trắng Du khách nước ngoài, trong đó có người Mỹ đã bị các tổ chức khủng bố quốc tế và tại Thổ Nhĩ Kỳ nhắm đến. Các công dân Mỹ nên xem lại kế hoạch du lịch đến Thổ Nhĩ Kỳ sau đảo chính ở đây. Bộ Ngoại giao Mỹ |
