Để làm rõ những băn khoăn của các đại biểu (ĐB) về vấn đề xăng dầu tại phiên thảo luận tình hình kinh tế - xã hội diễn ra vào sáng 28-10, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định: Ý kiến của các ĐB là rất đúng khi cho rằng xăng dầu là vật tư chiến lược, có ý nghĩa sống còn với mọi quốc gia, nền kinh tế.
Theo ông Diên, quy định hiện hành giao bảy bộ, ngành và 63 địa phương quản lý cung ứng kinh doanh xăng dầu. Để làm tốt công tác này cần phối hợp tốt từ cấp Trung ương đến địa phương, nhất trong bối cảnh thị trường thế giới, trong nước có “dị biệt” như vừa qua.
Bộ Công Thương được giao nhiệm vụ chính lập kế hoạch, tạo nguồn cung ứng; cùng chính quyền địa phương quản lý hệ thống kinh doanh xăng dầu cả nước. Nhưng để làm được điều này ngành Công Thương cần sự ủng hộ của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), hệ thống Ngân hàng thương mại, để cho vay, bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp (DN) kinh doanh xăng dầu.
 |
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu trước nghị trường sáng 28-10. Ảnh: ĐỨC MINH |
Để DN xăng dầu tồn tại, cưu mang được hệ thống đại lý, bán lẻ thì công thức giá cơ sở xăng dầu cần được cơ quan chức năng hướng dẫn, cập nhật, phản ánh đầy đủ kịp thời chi phí định mức, chi phí tạo nguồn và các chi phí phát sinh khác… Từ đó, giúp DN trong lúc khó nếu không có lãi thì không bị lỗ, không để đứt gãy hệ thống phân phối.
“Để có xăng dầu tới tay người tiêu dùng thuận lợi, không chỉ cần sự vận hành thông suốt của 34 DN đầu mối, 332 DN phân phối thuộc trách nhiệm quản lý của ngành Công Thương, mà cần có vai trò quyết định của 17.000 đại lý, cửa hàng bán lẻ do chính quyền tỉnh, thành cấp phép, quản lý…”- Ông Diên khẳng định.
Với yêu cầu trên, ông Diên cho biết, vừa qua Chính phủ và các bộ ngành đã nỗ lực cố gắng trong chủ trương, điều hành thông qua thuế, phí, Quỹ bình ổn và chính sách xã hội. Thị trường xăng dầu cơ bản ổn định, tổng nguồn không thiếu, giá cả hợp lý, “luôn ở nhóm nước có mức giá bán lẻ thấp của khu vực, thế giới”.
Tuy nhiên để xảy ra hiện tượng thiếu xăng dầu cục bộ ở một số tỉnh, thành phía Nam, nhất là TP.HCM, ông Diên nhận diện “đây là điều rất đáng tiếc, bất thường”.
Đặc biệt tại thời điểm đầu tháng 10, cả nước còn 3 triệu m3 xăng dầu gồm: Nguồn từ hai nhà máy lọc dầu, dự trữ thương mại, lượng nhập khẩu trong kỳ của 34 doanh nghiệp đầu mối thì đủ nguồn cung trong nước tới hết tháng 11. Đó là chưa kể các nhà máy sản xuất, nhập khẩu tiếp theo kế hoạch.
Ngoài nguyên nhân từ thị trường thế giới là đứt gãy nguồn cung và giá dao động biên độ lớn, người đứng đầu ngành Công Thương đánh giá nguyên nhân chủ quan là DN kinh doanh xăng dầu khó tiếp cận vốn, bảo lãnh tín dụng ngân hàng, điều kiện vay khó khăn, tỉ giá ngoại tệ thay đổi liên tục… rủi ro cao cho DN.
Tình cảnh doanh nghiệp càng làm càng lỗ cũng do khan hàng, nhiều chi phí phát sinh, nhiều định mức lỗi thời nhưng chưa được cập nhật, phản ánh trong giá xăng dầu. Cơ chế thị trường không ai ngoài quy luật cung cầu, quy luật giá trị và mục tiêu lợi nhuận quyết định hành động của DN.
Cạnh đó, DN đầu mối, thương nhân phân phối đã không tự cứu được mình làm ăn có lãi, không thể lấy đâu ra chiết khấu cho đại lý, cửa hàng bán lẻ, nên tạo ra đứt gãy nhất thời cục bộ ở khâu bán lẻ 1 số nơi…
TP.HCM và một số tỉnh phía Nam được xem là nơi có nhiều thương nhân phân phối, khoảng 146/332 thương nhân phân phối, chiếm 44% cả nước. Qua khảo sát, nhiều thương nhân phân phối ký hợp đồng mua hàng của nhiều DN đầu mối, nhưng không mua hàng thường xuyên, nên DN đầu mối không chủ động được hàng trong kỳ. Khi thiếu hàng các thương nhân phân phối quay lại mua hàng đương nhiên không còn cơ hội, nên đứt gãy một số nơi.
Bàn về giải pháp, ông Nguyễn Hồng Diên cho biết sẽ chỉ đạo, hướng dẫn DN đầu mối, thương nhân phân phối chia sẻ nguồn cung trong dự trữ thương mại để kịp thời chi viện cho các địa bàn ứng cứu. Phân giao chỉ tiêu bổ sung sản xuất, nhập khẩu cho các doanh nghiệp.
Ngành Công Thương cũng sẽ tăng kiểm tra, giám sát toàn hệ thống kinh doanh xăng dầu, kiên quyết xử lý vi phạm, kể cả rút giấy phép kinh doanh vĩnh viễn DN vi phạm nhiều lần. Cùng Ngân hàng Nhà nước kịp thời tiếp cận nguồn vốn, bảo lãnh tín dụng, là điều kiện tiên quyết để DN xăng dầu tồn tại. Vì hiện DN đang cần nới trần vay, ưu đãi lãi suất, hỗ trợ điều kiện thanh khoản để duy trì hoạt động.
Một giải pháp nữa cũng được Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhắc đến là cùng cơ quan chức năng sử dụng công cụ thuế, phí, Quỹ bình ổn và chính sách an sinh khi cần thiết điều hành giá bán lẻ xăng dầu phù hợp với biến động giá thế giới. "Mục đích để DN không lỗ hoặc lỗ ở mức chấp nhận được…" - Ông Diên nói.
Phát biểu trước đó, ĐB Tạ Thị Yên, Phó Trưởng Ban Công tác đại biểu cho rằng vấn đề xăng dầu “thiếu thật” hay “thiếu giả”, Chính phủ phải nghiêm túc nghiên cứu, thảo luận, đánh giá để có giải pháp căn cơ, lâu dài.
Chúng ta đã có chiến lược an ninh năng lượng quốc gia. Hai Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, Bình Sơn đảm bảo tới 70-80% sản lượng tiêu thụ trong nước, chỉ phải nhập khẩu 20%. Vậy mà thời gian qua đã để xảy ra hiện tượng “hết xăng” tại một loạt các cây xăng ở Hà Nội, TP.HCM.
Xăng dầu là nhiên liệu, đầu vào của nền kinh tế, một trong những trụ cột quan trọng chính của an ninh năng lượng quốc gia. Giá xăng, dầu có tác động tới hầu hết các ngành kinh tế và đời sống, sinh hoạt của người dân. Nên giá xăng dầu ổn định, các cân đối vĩ mô sẽ ổn định, sản xuất kinh doanh sẽ phát triển, sẽ có tăng trưởng kinh tế và nhà nước sẽ lại thu được thuế, phí từ nền kinh tế.
“Cách can thiệp tốt nhất của Nhà nước đối với thị trường xăng dầu là bằng chính sách tài khóa, thông qua thuế và phí và làm tốt công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan…”- ĐB nêu quan điểm.
Khẳng định tình trạng một số cửa hàng xăng, dầu đóng cửa ảnh hưởng đến đời sống người dân, ĐB Trần Thị Thanh Hương (An Giang) kiến nghị Quốc hội, Chính phủ tiếp tục quan tâm xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường phân cấp, phân quyền.
Song song đó chủ động nắm bắt và ứng phó kịp thời hơn với những diễn biến mới của tình hình để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định giá cả hàng hóa, vấn đề cung cầu, nhất là đối với mặt hàng xăng, dầu…
