Một buổi tối mùa hè năm 2019, hướng dẫn viên du lịch Zach Sheldon đã chứng kiến những tảng băng lớn vỡ ra khỏi dòng sông băng Valdez ở Alaska (Mỹ).
Sáng hôm sau, ông Seldon đã đưa các du khách đến dòng sông băng để xem sự thay đổi sau sự kiện hôm qua. Tuy nhiên, khi nhìn xuống mặt nước phủ đầy băng, ông Seldon phát hiện ra điều gì đó bất thường và yêu cầu các du khách lùi lại.
Họ phát hiện ra 3 thi thể. Hai thi thể đầu tiên bám vào một chiếc xuồng, thi thể thứ ba cách đó khoảng 45 m. Các nạn nhân được xác định là 2 người Đức và 1 người Áo. Họ đã đi thuyền trên sông Valdez.
Ông Sheldon tin rằng những người này đã bị màu xanh bất thường của băng thu hút nên quyết định tiến gần tới sông băng, mà không nhận ra rằng màu sắc nổi bật đó là dấu hiệu cảnh báo rằng băng sắp tách ra.
Ba người đã thiệt mạng ở Alaska nói trên chỉ là số ít trong số những người đã chết trong các chuyến tham quan những dòng sông băng, vốn đang biến mất nhanh chóng trên thế giới. Số người chết có thể tương đối nhỏ, nhưng điều này đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về những nguy hiểm tiềm ẩn của loại hình tham quan này.
Du lịch sông băng
Du lịch sông băng đã bùng nổ trong những năm gần đây. Loại hình này thu hút du khách vì nhiều lý do, như muốn được tiếp xúc gần với thiên nhiên, thích cảm giác phiêu lưu mạo hiểm. Ngoài ra, nhiều du khách tìm đến sông băng vì một động lực lớn hơn, đó là mong muốn được tận mắt nhìn thấy những dòng sông băng trước khi chúng biến mất.
Bà Jackie Dawson – PGS tại ĐH Ottawa (Canada) – gọi hiện tượng này là "du lịch cơ hội cuối cùng" và đây là một loại hình đang phát triển. Theo bà Dawson, mặc dù du lịch thường hướng đến những điều đầu tiên, như những người đầu tiên leo lên một ngọn núi hoặc đi thuyền khám phá một hồ nước, nhưng giờ đây, nhiều du khách đang hướng đến trải nghiệm lưu giữ những điều cuối cùng.
Các dòng sông băng đang trở thành hình mẫu cho “du lịch cơ hội cuối cùng”. Những dòng sông băng này đã định hình nên cảnh quan của thế giới. Tuy nhiên, giờ đây, nhiều dòng sông hiện co lại, mắc kẹt trong vòng xoáy tan chảy khi con người tiếp tục dùng nhiên liệu hóa thạch và làm nóng hành tinh.
Theo kịch bản lạc quan nhất, từ nay đến năm 2100, một nửa số sông băng trên thế giới có thể sẽ biến mất.
Khi các sông băng tan chảy, chúng trở nên dễ tiếp cận hơn nhưng đồng thời chúng cũng nguy hiểm hơn. Khi sông băng tan chảy, các mảng băng dường như di chuyển nhiều hơn. Các sông băng cũng trở nên không ổn định và các vết nứt phát triển nhanh hơn.
"Đó là một nơi phức tạp. Cảnh quan thay đổi rất nhanh” – ông Garðar Hrafn Sigurjonsson, hướng dẫn viên leo núi làm việc tại Hiệp hội Hướng dẫn viên leo núi Iceland, cho biết.
Nguy hiểm rình rập
Hồi tháng 8, một du khách người Mỹ đã thiệt mạng khi một hang băng sụp đổ tại sông băng Breiðamerkurjökull (Iceland). Sự việc này khiến các công ty du lịch dừng khai thác các tour du lịch hang động băng mùa hè, trong khi nhà chức trách Iceland xem xét các quy định an toàn mới để áp dụng cho du khách tham quan sông băng.
Tuy nhiên, theo bà Dawson, ngay cả khi có sự phòng ngừa tốt, những tai nạn vẫn có thể xảy ra.
Chỉ trong một ngày hè năm 2018, 2 người đã thiệt mạng khi đi bộ đường dài gần các dòng sông băng ở Alaska. Một trong số họ là một phụ nữ 32 tuổi. Cô này thiệt mạng sau khi bị những tảng băng từ sông băng Byron rơi trúng. Cùng ngày, một cậu bé 5 tuổi đang đi bộ cùng gia đình trên sông băng Worthington đã thiệt mạng sau khi bị một tảng đá rơi trúng.
Tháng 7-2022, khoảng 64.000 tấn nước, đá và băng đã vỡ ra từ sông băng Marmolada (miền bắc nước Ý), khiến 11 người đi bộ trên con đường mòn gần đó thiệt mạng.
Nguyên nhân của những thảm kịch này phần lớn là do nhiệt độ tăng bất thường. Mùa xuân và mùa hè nóng bất thường như thời gian qua đã dẫn đến tình trạng các sông băng tan chảy hàng loạt.
Ông Matthias Huss – nhà nghiên cứu băng hà tại Thụy Sĩ – cho biết tình trạng thời tiết như trên tạo ra khe nứt lớn trên sông băng, tạo điều kiện cho nước tràn vào, làm tăng áp lực lên băng và khiến nó sụp đổ. Ông Huss nói rằng tình hình này chưa từng xảy ra trước đây, nhưng mọi thứ đang thay đổi nhanh chóng.
"Những sông băng vốn luôn được coi là ổn định đột nhiên trở nên nguy hiểm" – ông nói.
Nhu cầu vẫn tăng, sông băng vẫn tan
Hiện tại, công nghệ cảnh báo những nguy hiểm sớm từ sông băng đã được tạo ra. Tuy nhiên, nhìn chung, việc phát hiện bất thường trên sông băng là điều không dễ.
Đối với những hướng dẫn viên du lịch trên sông băng, việc thích nghi với cảnh quan thay đổi thực sự là một “cuộc chiến”. Theo ông Huss, vài thập niên trước, hoạt động trượt tuyết mùa hè trên các sông băng rất phổ biến. Ngày nay, hầu như tất cả điểm trượt tuyết trên sông băng đều đóng cửa vào mùa hè.
Ở Alaska, việc tìm các bức tường băng để cho du khách leo trải nghiệm giờ đây không còn là việc dễ dàng.
Tuy nhiên, trong bối cảnh đó, lượng khách du lịch lại tăng lên. Ông Seldon cho biết nhu cầu của du khách về việc tham gia các tour du lịch trên sông băng ở Alaska tăng khoảng 20% đến 30% mỗi năm.
Giữa lúc đó, các sông băng vẫn có dấu hiệu tan chảy và biến mất. "Tôi cho rằng các tour du lịch trên các sông băng có thể chỉ còn hoạt động trong khoảng 6 đến 10 năm nữa. Các sông băng đang tan chảy theo cách ngày càng khác biệt” – ông Seldon nói.
