Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp (ủy ban) vừa có dự thảo báo cáo gửi Thủ tướng về kết quả xử lý các dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành công thương. Các bác cáo này sẽ được Chính phủ họp xem xét trước khi trình Quốc hội và Ban bí thư.
Ủy ban cho biết trong 12 dự án có năm dự án đang tranh chấp, vướng mắc hợp đồng EPC (thiết kế, cung cấp thiết bị và thi công) gồm: Dự án nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 - Lào Cai, dự án cải tạo - mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc, dự án Nhà máy đạm Ninh Bình, dự án xây dựng Nhà máy công nghiệp tàu thủy Dung Quất, dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Công ty CP Gang thép Thái Nguyên.
Phần lớn dự án đều do nhà thầu đến từ Trung Quốc đảm nhận.
Những vướng mắc này tập trung vào các vấn đề như: Chủ đầu tư và nhà thầu chưa thống nhất việc xác định giá trị quyết toán do thay đổi về thông số kỹ thuật, xuất xứ, số lượng thiết bị so với hợp đồng đã ký, lượng phát sinh ngoài nội dung hợp đồng.
Chủ đầu tư và nhà thầu chưa thống nhất trong việc xác định thuế phải nộp và tiền phạt chậm nộp thuế của hợp đồng. Tranh chấp quyết toán chi phí chạy thử; giá trị quyết toán thực tế không phù hợp với hợp đồng; yêu cầu bồi thường chi phí dịch vụ kỹ thuật kéo dài, chi phí bảo dưỡng khắc phục hư hỏng thiết bị…
Theo ủy ban, dù các chủ đầu tư đã tích cực đàm phán nhưng đến nay vẫn chưa thành công. Trước tình thế này, các doanh nghiệp đã áp dụng hai phương án xử lý. Một là đưa ra trọng tài hoặc tòa án để phân xử.
Tuy nhiên, với giải pháp đưa ra phân xử thông qua trọng tài hoặc tòa án, các doanh nghiệp đã thuê tư vấn pháp lý, sau khi nghiên cứu hồ sơ, tư vấn đã khuyến cáo việc khởi kiện để xử lý tranh chấp hợp đồng sẽ không thuận lợi và khả năng thắng kiện thấp, chi phí theo đuổi vụ kiện lớn. Thậm chí chi phí này còn cao hơn tổng số tiền đang tranh chấp trong hợp đồng.
Hai là, chủ đầu tư tự quyết toán theo quy định tại Thông tư 64/2018 của Bộ Tài chính đối với trường hợp nhà thầu không thực hiện quyết toán hợp đồng theo quy định hoặc không thực hiện các nội dung công việc để hoàn thành quyết toán.
Thế nhưng, phương án này do còn tranh chấp nên hồ sơ thực tế cũng chưa có đầy đủ để lập hồ sơ tự quyết toán. Do đó, để xử lý được tồn tại này, ủy ban đề nghị Bộ Tài chính cần chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan hướng dẫn việc chủ đầu tư tự quyết toán dự án phù hợp hơn với tình hình thực tế của các dự án hiện nay.
Bên cạnh tranh chấp trên, các dự án còn gặp phải vướng mắc về tài chính, tín dụng. Các dự án này đang chịu lãi suất cao, chi phí tài chính lên đến 30%.
Để xử lý vướng mắc, ủy ban cho rằng các doanh nghiệp cần đảm bảo nguyên tắc theo thị trường nhưng đúng quy định pháp luật, bảo đảm tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp.
Kiên quyết thực hiện phá sản, giải thể theo quy định của pháp luật đối với các dự án, doanh nghiệp không có khả năng khắc phục để thu hồi tối đa vốn, tài sản của Nhà nước, hạn chế thấp nhất mất vốn nhà nước; bảo đảm quyền lợi cho người lao động, an ninh trật tự xã hội và ồn định môi trường kỉnh doanh.
Từ đó, ủy ban đề nghị lãnh đạo các tập đoàn, tổng công ty có dự án, doanh nghiệp nằm trong 12 dự án chịu trách nhiệm chính, căn cứ thẩm quyền và quy định của pháp luật để chủ động xử lý các khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp.
Trong đó, các doanh nghiệp chủ động sử dụng tư vấn luật để hệ thống lại toàn bộ hợp đồng EPC, lựa chọn phương án xử lý dứt điểm tối ưu. Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng hướng dẫn cụ thể việc thanh, quyết toán hợp đồng EPC đối với các nội dung thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của các bộ.
