Trao đổi với báo Pháp Luật TP.HCM, ông Lê Trọng Yên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông, cho biết tỉnh này đang tiếp tục kiến nghị Trung ương có giải pháp gỡ vướng quy hoạch bauxite để phát triển kinh tế - xã hội.
Dân mòn mỏi chờ đất tái định cư
Ông Nguyễn Viết Chinh phản ánh gia đình ông có 2 ha đất tại thôn 13, xã Đắk Wer, huyện Đắk R’lấp bị thu hồi để phục vụ khai thác bauxite từ năm 2020. Gia đình ông được giao một lô đất tái định cư (TĐC) nhưng đến nay vẫn chưa được nhận đất ở.
Tỉnh đã và đang triển khai nhiều dự án quan trọng thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia, các công trình đầu tư trung hạn… Tuy nhiên, phần lớn đều chồng lấn quy hoạch bauxite. Muốn giải quyết được dứt điểm tình trạng vướng quy hoạch bauxite phải xử lý được ba điểm mà tỉnh đang kiến nghị. Thứ nhất là đưa vào bảo vệ khoáng sản; thứ hai là đưa ra khỏi quy hoạch; thứ ba là đưa vào diện dự trữ. Những điều kiện này đều ngoài thẩm quyền xử lý của địa phương.
Ông LÊ TRỌNG YÊN, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông
“Chúng tôi mong muốn sớm có đất TĐC để ổn định cuộc sống. Nếu chính quyền không cấp đất thì trả tiền cho dân để chúng tôi tự tìm mua đất ở” - ông Chinh nói.
Cũng có đất bị thu hồi để phục vụ khai thác bauxite ở xã Đắk Wer, gia đình anh Nguyễn Ngọc Tiến và gia đình ông Mai Văn Thắng cũng chưa được bố trí đất TĐC. Do chưa có đất TĐC nên nhiều gia đình ở xã Đắk Wer vẫn phải bám trụ trên diện tích đang khai thác bauxite. Đó là gia đình bà Lương Thị Lịch, ông Lương Văn Nghị, ông Vũ Văn Chính, ông Lương Văn Chài… Đã nhiều năm nhưng đến nay địa phương vẫn chưa có quỹ đất để bố trí nơi ở mới cho người dân.
Theo quan sát của PV, nhà của các gia đình trên hiện nằm trơ trọi giữa khoảng không… Hằng ngày, nhiều xe có tải trọng lớn ra vào để vận chuyển quặng đến Nhà máy alumin Nhân Cơ. Dù là mùa nào người dân cũng gánh chịu nhiều nỗi bất tiện, mùa mưa thì bùn bẩn tràn ngập, mùa khô thì gió bụi bao trùm mù mịt.
Theo ông Nguyễn Quang Tứ, Chủ tịch UBND huyện Đắk R’lấp, từ năm 2006 đến nay huyện này vẫn chưa thể bố trí TĐC cho 379 hộ với 486 lô đất. Nguyên nhân chính là những khu đất này đang vướng quy hoạch bauxite, thuộc thẩm quyền xử lý của Thủ tướng. Hiện địa phương này có sáu khu TĐC nhưng có đến năm khu nằm trong quy hoạch bauxite tại các xã Đắk Wer, Nghĩa Thắng, Kiến Thành.
Phần lớn dự án đều vướng quy hoạch bauxite
Theo quyết định ngày 18-7-2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch khoáng sản giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, tổng diện tích quy hoạch bauxite tại tỉnh Đắk Nông là hơn 29.000 ha.
Theo UBND tỉnh Đắk Nông, quy hoạch bauxite dàn trải trên địa phận 6/8 huyện, TP; chiếm 1/3 diện tích của tỉnh này. Trữ lượng bauxite lớn được xem là lợi thế trời cho để tỉnh Đắk Nông phát triển thành trung tâm công nghiệp bauxite, nhôm, sau nhôm của cả nước. Tuy nhiên, quy hoạch bauxite phân bố rộng khiến tỉnh Đắk Nông gặp không ít khó khăn trong triển khai các dự án phát triển kinh tế - xã hội bởi “đụng đâu cũng vướng bauxite”.
Theo Ban quản lý (BQL) các dự án đầu tư xây dựng tỉnh Đắk Nông, đơn cử như dự án đường Đạo Nghĩa - Quảng Khê có tổng mức đầu tư 830 tỉ đồng từ nguồn vốn Trung ương, được UBND tỉnh phê duyệt hồi tháng 12-2021. Tuyến đường này hình thành trước năm 2004, còn gọi là Tỉnh lộ 5. Lâu nay tuyến đường này vẫn lưu thông bình thường. Tuy nhiên, khi triển khai dự án làm đường thì lại vướng quy hoạch bauxite.
Dự án đường Đạo Nghĩa - Quảng Khê vướng quy hoạch bauxite. Ảnh: VŨ LONG
“Trên tuyến đường này, chúng tôi muốn điều phối khối lượng đất thuộc hiện trạng đường cũng không làm được. Không được đào đất ở vị trí cao xuống chỗ thấp hoặc đào giữa đường để san lấp hai bên lề. Nguyên nhân là những vị trí này đều thuộc quy hoạch bauxite” - một cán bộ BQL nói.
Theo ông Lê Thanh Chung, Phó Giám đốc BQL các dự án đầu tư xây dựng tỉnh Đắk Nông, hiện có nhiều dự án do ban này làm chủ đầu tư bị vướng quy hoạch bauxite. Trong đó có những dự án lớn như quảng trường trung tâm TP Gia Nghĩa, Tỉnh lộ 2, Tỉnh lộ 3, Tỉnh lộ 5…
Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Đắk Nông Võ Văn Minh thông tin thời gian qua, sở này đã nhiều lần tham mưu UBND tỉnh đề nghị các bộ, ngành Trung ương gỡ vướng quy hoạch khoáng sản tại tỉnh, trọng tâm là vướng quy hoạch bauxite.
“Thẩm quyền gỡ vướng này thuộc các cơ quan Trung ương, trong đó gỡ vướng quy hoạch thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ và đến nay vẫn chưa có hướng xử lý cụ thể” - ông Minh nói.
Tỉnh Đắk Nông đã có nhiều văn bản, cử các đoàn công tác làm việc, đề nghị Bộ TN&MT, Bộ Công Thương trực tiếp xử lý hoặc tham mưu Thủ tướng Chính phủ gỡ vướng quy hoạch khoáng sản. Các bộ, ngành cũng đã cử các đoàn trực tiếp vào làm việc nhưng đến nay vẫn chưa giải quyết được tình trạng vướng quy hoạch bauxite cho địa phương.•
1.062 dự án vướng quy hoạch bauxite
Theo ông Lê Trọng Yên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông, tỉnh hiện có 1.062 dự án vướng quy hoạch bauxite , chưa thể triển khai hoặc triển khai rất chậm. Trong đó có nhiều dự án đầu tư công thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.
Riêng năm 2023, tỉnh Đắk Nông có 425 dự án, công trình bị dừng do nằm trong vùng quy hoạch bauxite . Trong đó có 37 dự án cần tháo gỡ để đảm bảo tiến độ giải ngân, giải quyết tình trạng giao thông xuống cấp. Điển hình như các dự án cải tạo, nâng cấp Tỉnh lộ 2; cải tạo, nâng cấp Tỉnh lộ 5; năm khu TĐC tại huyện Đắk R’lấp…
