Sáng 21-10, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), với sự hỗ trợ của Viện FNF (CHLB Đức) tổ chức hội thảo "Xuất khẩu Việt Nam trước yêu cầu về thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu: Những điều doanh nghiệp cần biết".
Gần 60% doanh nghiệp chưa biết quy định mới
Phát biểu khai mạc, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban pháp chế (VCCI) nhận định, châu Âu là khu vực có sức mua lớn thứ 2 trên thế giới, đây cũng là thị trường xuất khẩu lớn và nhiều tiềm năng của Việt Nam; đặc biệt với việc thực thi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu.
Trong bối cảnh căng thẳng thuế quan Mỹ, đây sẽ là khu vực có vị trí quan trọng trong mục tiêu đa dạng hoá thị trường xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam.
Tuy nhiên, Liên minh châu Âu (EU) nói chung và một số nước thành viên nói riêng; đặc biệt là Đức, Pháp, Hà Lan... trong một vài năm trở lại đây đang thiết lập các quy định pháp luật mới giám sát các rủi ro về quyền con người hoặc môi trường trong chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn.
"Các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng đang trở thành một phần trong chính sách phát triển thương mại bền vững của các thị trường này", ông Tuấn nhấn mạnh.
Như vậy, thời gian tới, để duy trì và đón nhận các đơn hàng xuất khẩu hàng hóa mới từ các đối tác lớn ở châu Âu, doanh nghiệp Việt Nam cần hiểu và phối hợp hiệu quả để tuân thủ các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng.
Qua khảo sát nhanh của Nhóm Nghiên cứu thuộc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI), có tới 59,3% các chủ thể liên quan tới hoạt động xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang EU chưa từng nghe nói tới quy định về thẩm định chuỗi cung ứng; 36,6% khác đã từng nghe nói nhưng chưa biết cụ thể về các quy định này.
Rất ít trường hợp hiểu một cách chính xác và rõ ràng các yêu cầu về kiểm soát chuỗi cung ứng tại các thị trường châu Âu.
"Điều này cho thấy, khoảng cách rất lớn giữa những thay đổi chính sách đang diễn ra rất mạnh mẽ tại châu Âu và mức độ sẵn sàng của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam", ông Đậu Anh Tuấn nói.
Theo TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Trưởng nhóm Nghiên cứu VCCI, mặc dù đối tượng áp dụng của các quy định “thẩm định chuỗi cung ứng” chỉ bao gồm các doanh nghiệp lớn.
Tuy nhiên, trong quá trình thực thi, quy định này lại bao trùm tất cả các chủ thể tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn, như: Nhà cung ứng nguyên liệu, linh kiện, phụ tùng đầu vào, nhà sản xuất chế biến, nhà vận chuyển...
Điều đó có nghĩa, tất cả các nhà cung cấp trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào chuỗi cung ứng xuất khẩu vào châu Âu đều trách nhiệm như nhau.
Vậy Việt Nam cần làm gì để thích ứng?
Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, các quy định mới của EU về thẩm định chuỗi cung ứng chắc chắn sẽ tạo ra thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp Việt Nam.
Dù Việt Nam không phải là đối tượng trực tiếp của các quy định, nhưng với vai trò là nhà cung ứng nguyên liệu, nhà sản xuất, doanh nghiệp logistics hay đơn vị vận chuyển thì Việt Nam cũng buộc phải tuân thủ các yêu cầu về minh bạch, môi trường và quyền con người nếu muốn duy trì quan hệ hợp tác với các nhà nhập khẩu tại châu Âu.
Việc từ chối cung cấp thông tin, không đáp ứng được các tiêu chuẩn hoặc vi phạm những quy tắc trong quá trình hợp tác có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như bị từ chối đơn hàng, bị loại ra khỏi chuỗi cung ứng hoặc mất cơ hội mở rộng thị trường.
Với tầm quan trọng như vậy, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, nâng cao nhận thức và chuẩn bị từ sớm là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp Việt Nam thích ứng và duy trì năng lực cạnh tranh khi các quy định mới này bắt đầu có hiệu lực.
Còn theo bà Thu Trang, các nhà cung cấp sẽ bị ảnh hưởng bởi quy định này là các doanh nghiệp có hoạt động liên quan tới các doanh nghiệp tại EU. Cũng có thể là tất cả các chủ thể kinh doanh ở Việt Nam bao gồm các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh....
Bà Trang cho biết, trong những trường hợp bị ảnh hưởng, các doanh nghiệp có trách nhiệm tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về quyền con người và môi trường. Đồng thời có trách nhiệm triển khai một số biện pháp thẩm định.
"Ở đây, trách nhiệm tuân thủ chỉ là 1 phần nhưng yêu cầu cao hơn là trách nhiệm ngăn chặn và xử lý nguy cơ, thay vì chỉ hành động khi vi phạm".
Thêm vào đó, tương đương pháp luật Việt Nam, các tiêu chuẩn của quy định này rộng hơn về các quyền con người cơ bản như (điều kiện sống, nhà ở, an toàn, riêng tư...), các tiêu chuẩn lao động cơ bản, các tiêu chuẩn về môi trường có ảnh hưởng tới con người...
Khi tuân thủ được tốt các yêu cầu này, không chỉ thị trường châu Âu, mà hàng hoá của doanh nghiệp Việt Nam có thể thâm nhập vào các thị trường "khó tính" khác.
Nếu trường hợp, nhà cung cấp không thực hiện trách nhiệm thì hàng hoá, dịch vụ có liên quan vẫn có thể được xuất bình thường nhưng kéo theo nhiều nguy cơ rủi ro khác, như: các đối tác EU bị phạt, sẽ không còn những đơn hàng tiếp theo...
Tại hội thảo, các diễn giả và chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp Việt Nam cần có hành động thích hợp để bảo vệ lợi ích xuất khẩu lâu dài.
Đầu tiên và quan trọng nhất là cần bảo đảm luôn tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật Việt Nam về lao động và môi trường; rà soát và ngăn chặn kịp thời mọi rủi ro, nguy cơ vi phạm; và lưu trữ đầy đủ các giấy tờ, bằng chứng về các công việc này.
Tiếp theo, cần chủ động tìm hiểu, chuẩn bị về nhận thức và nguồn lực cho việc phối hợp trong quy trình triển khai các biện pháp thẩm định của đối tác khi cần thiết. Cuối cùng, cần trao đổi tích cực và phối hợp hợp lý với các Đối tác trong thực hiện các biện pháp thẩm định khi được đối tác yêu cầu.
