Năm 2025, ngành dệt may Việt Nam đối mặt nhiều thách thức từ căng thẳng địa chính trị, chính sách thuế quan của Mỹ và thiên tai. Cùng với đó, giá bông, xơ, chi phí logistics… liên tục biến động làm gia tăng chi phí sản xuất.
Bài toán đặt ra là các doanh nghiệp nên làm gì để duy trì khả năng cạnh tranh trong bối cảnh thương mại mới?
Dệt may chịu áp lực
Theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), tổng kim ngạch xuất khẩu 10 tháng đạt 38,33 tỉ USD, tăng 6,3% so với cùng kỳ. Dự báo cả năm ngành đạt khoảng 46 tỉ USD, tăng 5,6% so với năm 2024. Điểm sáng là tỉ lệ giá trị nội địa tăng thêm đạt khoảng 52%, cho thấy sự chủ động cao về nguồn cung nguyên phụ liệu.
Dù bức tranh tổng thể tươi sáng song ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VITAS nhìn nhận ngành còn những thách thức không nhỏ. Con số 46 tỉ USD thấp hơn kỳ vọng ban đầu (48 tỉ USD), nguyên nhân phần lớn do biến số khó lường từ chính sách thuế quan của Hoa Kỳ và địa chính trị phức tạp.
Bà Corinna Joyce, Chủ nhiệm ngành Quản trị doanh nghiệp thời trang (Đại học RMIT Việt Nam) đánh giá Mỹ chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may Việt Nam. Việc sụt giảm đơn hàng có thể khiến lao động mất việc, lợi nhuận toàn ngành giảm.
Thực tế, khi Mỹ bắt đầu áp thuế 20% (ngày 7-8) với hầu hết hàng dệt may từ Việt Nam, mức này dù thấp hơn con số 46% hồi tháng 4-2025 nhưng lại cao hơn các đối thủ. Cụ thể, Indonesia và Campuchia chịu thuế 19%, Thổ Nhĩ Kỳ là 15%.
Từ tháng 8 đến tháng 9-2025, xuất khẩu giày dép Việt Nam sang Mỹ giảm 27%, dệt may giảm 20%. Các thương hiệu Mỹ sản xuất quy mô lớn tại Việt Nam như Nike cũng đối mặt áp lực chi phí gia tăng. Thực tế này đòi hỏi ngành dệt may cần thích ứng và định vị lại để duy trì khả năng cạnh tranh.
Cần nhiều chiến lược cho năm 2026
Các chuyên gia RMIT cho rằng muốn tăng trưởng trong năm 2026, ngành dệt may cần nỗ lực toàn diện.
Giáo sư Rajkishore Nayak, Đại học RMIT Việt Nam đưa ra 3 đề xuất. Đầu tiên, trong năm 2026, ngành dệt may và doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.
Các nhà máy cần đầu tư máy móc hiện đại, giảm chi phí và tìm kiếm cơ hội ở thị trường mới. Việc này gồm đa dạng hóa sản phẩm, số hóa, sản xuất xanh và nhắm đến thị trường châu Á, EU, châu Đại Dương. Đặc biệt, thị trường nội địa cần được coi là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu tác động tiêu cực.
Thứ hai, nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị bằng cách tập trung vào nâng cao năng lực. Doanh nghiệp cần chuyển từ gia công sang các hoạt động giá trị cao hơn như thiết kế, xây dựng thương hiệu. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro trước những gián đoạn chuỗi cung ứng.
Cuối cùng, cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực, kỹ năng lao động trong thiết kế, phát triển sản phẩm và quản lý chuỗi cung ứng kỹ thuật số.
"Chỉ khi ưu tiên đầu tư công nghệ, phát triển bền vững và nhân lực, nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị thì mới tăng cường khả năng phục hồi của ngành", Giáo sư Rajkishore Nayak nhấn mạnh.
Vị này cũng đánh giá cao vai trò ngoại giao của Chính phủ trong đàm phán thương mại. Việc xây dựng đối tác khu vực và các hiệp định thương mại tự do giúp bảo vệ ngành khỏi những cú sốc bên ngoài.
Theo ông Nayak, bất chấp áp lực, quá trình đa dạng hóa chuỗi cung ứng đang giúp Việt Nam giữ chân các nhà đầu tư lớn.
Về phía hiệp hội, ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch VITAS nhận định để vượt thách thức, doanh nghiệp cần hai trụ cột đồng bộ. Đó là nâng cao năng lực sản xuất trong nước (nội địa hóa, xanh hóa) và mở rộng đầu tư ra nước ngoài tại các thị trường chiến lược.
