Theo quan điểm dân gian, bà mẹ sau sinh cần kiêng cữ rất nhiều thứ để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé. Điển hình là việc nằm than, hơ nóng cơ thể mẹ và bé giúp ấm người, tránh phát sinh bệnh sau này.
Theo PGS-TS-BS Nguyễn Thị Bay, khoa Y học cổ truyền BV ĐH Y Dược TP.HCM, trong tháng đầu tiên, bà mẹ cần giữ ấm tuyệt đối vì sau sinh mất rất nhiều máu, năng lượng và chất dinh dưỡng làm sức đề kháng của cơ thể giảm sút, dễ bị nhiễm cảm từ những yếu tố bên ngoài.
Tuy vậy, nằm than nóng không nên được khuyến khích vì có thể gây ra một số hậu quả như không điều tiết được than gây cháy, bỏng hoặc khi đốt than sẽ sản sinh ra nhiều khi CO2, gây độc cho mẹ và bé. Còn rất nhiều cách có thể giữ ấm cơ thể như mặc ấm, uống nước ấm, chườm ấm bụng sau khi ăn xong, nằm trong không gian thoáng đãng và mát mẻ nhưng không nên để gió lùa, để quạt và máy lạnh quá lạnh,…
Nhiệt độ phòng nên ở mức như thời tiết bình thường, có thể để máy lạnh ở mức 28-29 độ. Ở khí hậu nhiệt đới, nếu không sử dụng máy lạnh sẽ gây nóng bức khó chịu cho mẹ và em bé.
Ngoài ra, quan điểm không gội đầu trong vòng một tháng ở cữ để tránh đau nhức đầu và rụng tóc về sau là không hoàn toàn đúng.
Bà mẹ sau sinh cần gội đầu thường xuyên để tránh mồ hôi bết trong tóc gây nấm, ảnh hưởng đến giấc ngủ và một số vấn đề khác. Tuy vậy, khi gội đầu cần lưu ý nên dùng nước ấm, pha thêm chút rượu sẽ làm bốc hơi nước nhanh hoặc dùng máy sấy để làm khô tóc, tránh để tóc ướt trong thời gian dài. Sau khi tắm có thể thoa thêm rượu gừng hoặc dầu tràm giúp cho cơ săn chắc và làm ấm cơ thể.
Cho đến nay, tuy chưa có một nghiên cứu nào cho thấy xem tivi, đọc sách trong vòng một tháng ở cữ gây mỏi mắt và nhanh lão hóa về sau nhưng người mẹ sau sinh có rất nhiều việc phải làm như canh giờ cho con bú, lo ăn, lo vệ sinh cho em bé,... thì nên dành thời gian nghỉ ngơi nhiều để lấy lại sức.
Nếu xem tivi thì chỉ nên ở mức độ vừa phải, tránh tập trung lâu và điều tiết mắt nhiều. Bên cạnh đó, bà mẹ sau sinh vẫn có thể giao tiếp bình thường nhưng không nên nói lớn tiếng ảnh hưởng thanh quản, hầu họng gây tổn thương dây thanh âm.
Sinh mổ thường không xuống cân dễ dàng như sinh thường vì do ảnh hưởng của vết mổ làm bà mẹ sau sinh sẽ khó khăn khi đi lại. Một số còn lo sợ nếu di chuyển nhiều sẽ làm vết mổ bị rách. Đây là một quan điểm hoàn toàn không đúng. Sau khi mổ, người mẹ nên ngồi, đi lại chậm rãi, nhẹ nhàng, vận động điều hòa sẽ giúp vết mổ mau lành.
Tư vấn cho bà mẹ sau sinh tại BV ĐH Y Dược TP.HCM. Ảnh: HA
Không phải người mẹ nào sau sinh cũng tăng cân, nhiều trường hợp còn giảm cân khi cho con bú, chính vì vậy cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý để bà mẹ vẫn có đủ dưỡng chất trong sữa để cho con bú mà vẫn giảm cân đều đặn, nhanh chóng lấy lại vóc dáng. Một số quan điểm dân gian cho rằng sau sinh, người mẹ cần kiêng cữ tránh đồ chua sợ sau này bị trung tiện nhiều, em bé bị tiêu chảy,…
PGS Bay cho rằng vấn đề kiêng cữ này không đúng hoàn toàn, ăn chua hay bổ sung vitamin C ở mức độ vừa phải là tốt nhưng tránh thức ăn quá chua, quá mặn hay có tính hàn như ốc, cải chua… có thể gây ra tiêu chảy và phản ứng sản hậu.
Những thực phẩm có tính ấm thường được sử dụng cho bà mẹ sau sinh như nghệ, thịt kho tiêu, gừng cần kết hợp thêm với rau xanh, trái cây,… Các món như giò heo, đu đủ xanh, xu hào, củ sen, cam bưởi, mè chứa các thành phần dinh dưỡng giúp tạo sữa nhiều cho em bé.
Đặc biệt, nghệ được xem là loại thảo dược rất tốt đối với bà mẹ sau sinh. PGS. Bay cho biết, những món ăn có nghệ ví dụ như thịt kho nghệ, trứng hay cải xào nghệ, khổ qua xào nghệ giúp hoạt huyết, đẩy sản dịch ra nhanh, tiêu hóa tốt.
Bên cạnh đó, nghệ có thể dùng để thoa bên ngoài vết mổ, vết cắt tầng sinh môn giúp vết thương mau lành, không để lại sẹo xấu. Ngoài ra, theo Đông y, sau sinh trong vòng một tuần đầu có thể xông bằng lá bạc hà, kinh giới, tía tô, tràm, vỏ bưởi, lá bưởi, lá cam giúp bài tiết chất thải qua mồ hôi đồng thời làm ấm cơ thể. Tuy nhiên, sau khi xông xong cần lau khô cơ thể, giữ ấm, tránh gió lùa và uống nhiều nước.
Hy vọng mau lấy lại vòng eo săn chắc là mong muốn của chị em phụ nữ sau sinh. Một số sử dụng phương pháp bó bụng để mau đạt kết quả như mong muốn. Tuy nhiên, bó bụng quá sớm, quá chặt ngay sau sinh có thể làm chèn ép mạch máu nuôi đến các cơ quan vùng bụng, làm ảnh hưởng xấu đến tiến trình lành sẹo tự nhiên đối với người sinh mổ.
Bên cạnh đó, sau sinh và chăm sóc con nhỏ vốn có nhiều áp lực, cộng với việc bó bụng chặt gây cản trở sinh hoạt làm cho tâm lý bà mẹ có thể bị ảnh hưởng tiêu cực.
"Hãy ăn uống điều độ, cho con bú sữa mẹ hoàn toàn, tập thể dục nhẹ nhàng khi các vết may đã lành là chìa khóa giúp các bà mẹ lấy lại vóc dáng ban đầu", PGS. Bay khuyến cáo.
