Với việc giá cả tăng cao ảnh hưởng mọi khía cạnh đời sống dân Mỹ, nhiều người cho rằng chính quyền của Tổng thống Joe Biden có thể làm một việc dễ dàng để giảm áp lực: Bỏ thuế quan được áp đặt từ thời người tiền nhiệm Donald Trump đối với Trung Quốc (TQ).
Theo Channel News Asia, lạm phát ở Mỹ đã tăng vọt lên mức ước tính 8,5% hàng năm vào tháng 3 - mức cao nhất ở nước này kể từ sau cuộc lạm phát đình trệ hồi thập niên 1970. Lạm phát đình trệ là một hiện tượng kinh tế, trong đó tăng trưởng kinh tế và sức chi tiêu của người tiêu dùng chững lại, tỉ lệ thất nghiệp tăng cao (đình trệ), đồng thời giá cả hàng hóa tăng phi mã (lạm phát).
Nguyên nhân của đợt lạm phát lần này
Theo các nhà kinh tế, mức tăng đột biến là do sự kết hợp của một số yếu tố trùng hợp ngẫu nhiên trên cả phía cung và cầu.
Thứ nhất, dịch COVID-19 có chiều hướng giảm, thị trường việc làm phục hồi, nhu cầu lao động cao kỷ lục và giá trị bất động sản tăng trưởng đều đã góp phần làm tăng nhanh tổng cầu của Mỹ.
 |
Tổng thống Mỹ Joe Biden. Ảnh: ERIN SCOTT/GETTY IMAGES |
Đồng thời, việc Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine và các lệnh trừng phạt Mỹ áp lên Moscow đã làm giảm nguồn cung, do đó làm tăng chi phí năng lượng và lương thực. Điều này càng trầm trọng hơn khi nó vướng phải các nút thắt do đại dịch gây ra, chính sách tiền tệ lỏng lẻo và cơ sở hạ tầng cũ kỹ, cùng những vấn đề khác.
Dù nguyên nhân là gì, giá cả cao hơn đã khiến chính phủ Mỹ gặp khó khăn.
Tổng thống Biden hồi tháng 5 nói rằng ông “có thể nếm trải” sự thất vọng của người dân Mỹ. Ông buộc phải có hành động cụ thể để ngăn lạm phát tràn lan trước cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11. Nếu không, đảng Dân chủ có nguy cơ mất quyền kiểm soát tại Hạ viện và Thượng viện.
Câu hỏi đặt ra là tại sao ông Biden - người đã chỉ trích thuế quan dưới thời ông Trump trong chiến dịch tranh cử tổng thống - lại không chớp lấy cơ hội giảm bớt cả thuế quan lẫn lạm phát?
Có nên giảm thuế quan để giảm lạm phát?
Do thương chiến, thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ TQ cao gấp sáu lần so với trước năm 2018.
Việc chấm dứt thuế quan đối với TQ dường như là một cách hiển nhiên - và dễ dàng - để giảm giá hàng trong nước. Theo một nghiên cứu gần đây, làm như vậy sẽ giảm bớt căng thẳng nguồn cung và có thể khiến lạm phát giảm 1,3 điểm phần trăm.
 |
Tổng thống Mỹ Joe Biden (ngoài cùng bên trái) phát biểu trong cuộc họp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (giữa) và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen (phải) cũng tham gia cuộc họp. Ảnh: AP |
Mới đây, ông Biden nói sẽ xem xét giảm một số thuế quan để giúp kiểm soát giá tiêu dùng. Chính phủ Mỹ cũng khởi động một nghiên cứu về thuế quan đối với TQ. Bộ Trưởng Tài chính Janet Yellen cho biết tác động của thuế quan lạm phát sẽ được đưa ra thảo luận.
Tuy nhiên, Đại diện Thương mại Katherine Tai đã tỏ ra lưỡng lự trong việc chấm dứt thuế quan, vì lo ngại TQ sẽ mất đòn bẩy. Bà lo sợ rằng nếu Mỹ đơn phương giảm hoặc loại bỏ thuế quan, Bắc Kinh sẽ có rất ít động lực để nhượng bộ Mỹ trong các cuộc đàm phán thương mại trong tương lai.
Thương mại là chính trị
Theo Channel News Asia, chính trị trong nước và quốc tế là yếu tố quan trọng trong các tính toán về thuế quan của ông Biden.
Trong nước, Tổng thống Mỹ phải cân bằng mong muốn kiềm chế lạm phát và giữ chân được các cử tri ủng hộ mình.
Cụ thể, ông phải cân bằng mong muốn của các cử tri thuộc tầng lớp lao động, các liên đoàn lao động, một số nhà sản xuất và những cử tri khác tin việc ông Trump áp thuế quan lên TQ là cơ hội tốt nhất để duy trì khả năng cạnh tranh của Mỹ.
Một cuộc thăm dò hồi tháng 4 của một tổ chức tư vấn của Washington cho thấy 71% số người được hỏi bày tỏ sự ủng hộ đối với thuế quan trong thương chiến.
Trên bình diện quốc tế, Mỹ phải đối mặt nhiều thách thức hơn trong việc dỡ bỏ thuế quan. Liên tục có những lời phàn nàn về các chính sách kinh tế của TQ, bao gồm việc nước này đã thao túng đồng nhân dân tệ và bỏ qua hoặc khuyến khích hành vi đánh cắp tài sản trí tuệ.
Các nhà hoạch định chính sách của Mỹ cũng ngày càng lo lắng về ảnh hưởng quốc tế đang gia tăng của TQ thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường, Ngân hàng Phát triển Cơ sở hạ tầng Châu Á và các sáng kiến khác.
Xung đột Ukraine
Xung đột ở Ukraine không khiến mọi thứ dễ dàng hơn với ông Biden. Sự ủng hộ của Mỹ đối với các biện pháp trừng phạt nhằm vào Nga là một trong những nguyên nhân chính đẩy giá cả tăng cao.
Hơn nữa, việc TQ không lên án Nga liên quan chiến dịch quân sự đặc biệt do Moscow triển khai ở Ukraine cũng làm phức tạp thêm bất kỳ sáng kiến tiềm năng nào của Mỹ nhằm giảm lạm phát thông qua giảm thuế quan. Theo Channel News Asia, Mỹ đang tỏ ra “mềm mỏng” với TQ vào thời điểm mà Bắc Kinh được coi là thân cận với Moscow nhất.
Tổng thống Nga Vladimir Putin chắc chắn đang xem nước láng giềng phía nam như một thị trường xuất khẩu và một nguồn nhập khẩu mà nước này có thể hợp tác mà không sợ vướng trừng phạt.
Trên thực tế, thương mại Nga-Trung trong năm 2022 đã tăng thêm 28% so với năm ngoái. TQ cũng có thể hỗ trợ tài chính và quân sự cho Nga, mặc dù chưa có bằng chứng rõ ràng về việc này.
Điều đó nói lên rằng, việc ủng hộ Nga phù hợp với những nỗ lực không ngừng của TQ nhằm khẳng định sự độc lập của nước này khỏi các quy tắc của hệ thống quốc tế. Và cụ thể hơn, nó cũng chứng minh TQ có thể "trả cổ tức" cho việc tiếp cận năng lượng - điều mà nước này đang phải vật lộn kể từ mùa đông năm ngoái.
Ông Biden phải tính toán thật kỹ
Trước bối cảnh đó, ông Biden phải cân nhắc thật kỹ trước khi quyết định có nên rút hoặc giảm thuế quan do ông Trump áp đặt hay không.
Nếu không có một chính sách mang tính thắng lợi lớn về kinh tế, việc áp dụng thuế quan sẽ khiến đảng Dân chủ chịu tổn thất lớn về mặt chính trị, khi đảng Cộng hòa có thể tận dụng điểm này để giành lợi thế trong cuộc bầu cử giữa kỳ.
Vì vậy, mặc dù việc cắt giảm thuế quan có thể giúp giá cả hàng hóa ổn định hơn, khả năng ông Biden rút hết các loại thuế cùng một lúc là gần bằng không.
Theo Channel News Asia, di sản của ông Trump đối với thương mại TQ chắc chắn sẽ không sớm biến mất.
