Đảo Phú Quý có bề dày lịch sử và truyền thống văn hóa lâu đời. Hơn 30 di tích Lịch sử – Văn hóa đủ mọi loại hình và niên đại trải đều trên diện tích tự nhiên gần 17,82 km2 của đảo là một bằng chứng lịch sử sinh động chứng minh cho quá trình khai phá và xây dựng đảo của người Việt Nam. Các di tích đó còn nói lên sức sống mãnh liệt của nhân dân qua hàng trăm năm giữa biển khơi, làm rạng rỡ nguồn gốc con người Việt Nam nơi hải đảo xa xôi.
Đường ra đảo Phú Quý
Có dịp du khách ra thăm đảo Phú Quý, một huyện đảo thuộc tỉnh Bình Thuận gồm có 3 xã, cách xã đất liền chừng 4 giờ tàu trung tốc. Nơi đây được biết đến là vùng đất của những ngư dân hiền lành, chất phát, ngay cả giọng nói cũng khá đặc trưng. Ngày nay trên đảo có điện sinh hoạt và thắp sáng trong đêm nhờ có 3 trạm điện gió đồ sộ và rất đẹp.
Trạm điện gió đồ sộ trên đảo, cung cấp điện sinh hoạt cho người dân đảo.
Đến đây, du khách có thể đi dạo vòng quanh đảo ngắm bờ biển hoang sơ và những ran san hô tuyệt đẹp, viếng Đại môn mộ Thầy được khởi lập từ 352 năm (năm 1665). Nơi mà hàng năm người dân cho là chốn tâm linh, họ đến đây để dâng hương, thờ cúng sẽ đem lại nhiều may mắn, làm ăn tấn tới và gia đình, quê hương an lành…Kế đến là Cột cờ…và đặc biệt là nơi lưu giữ bộ xương cá voi (Ông Nam Hải) rất lớn tọa lạc tại xã Tam Thanh.
Đại Môn mộ Thầy
Chúng tôi vào thăm nhà trưng bày xương cá voi. Bộ xương cá voi được các cán bộ Viện Hải dương học Nha Trang xác định phát hiện vào năm 1963, có chiều dài trên 17 mét, được phục dựng năm 2011 và đặt nằm giữa ngôi nhà khá rộng. Bộ xương cá voi có 50 đốt xương sống, 30 đôi răng mọc ở hàm dưới, hàm trên không có răng. Mỗi chiếc răng dài khoảng 20 cm, to như bắp tay người lớn.
Trước đó, Vạn An Thạnh trên đảo là nơi lưu giữ và thờ cúng xương cốt cá voi được xây dưng vào năm Tân Sửu - 1781. Lúc bấy giờ chưa có Ông nào dạt vào đảo. 60 năm sau, năm 1841 mới có một Ông to lớn trôi vào bờ trên bãi cát trước vạn. Bà con tổ chức an táng chu đáo. Vì là "Ông" đầu tiên nên được gọi là "vị cố" và lấy ngày 15/10 âm lịch hàng năm - ngày phát hiện vị cố lụy - làm ngày giỗ và lễ tế thu của vạn. Năm 1960 có một “ông” lớn khác trôi vào. Xác cá có chiều dài trên 25m. Mai táng xong, 3 năm sau đó ngư dân vùng này được mùa liên tiếp…
Bộ xương cá voi được phát hiện năm 1963, phục dựng năm 2011
Bộ xương dài 17m với 50 đốt xương sống
30 đôi răng mọc ở hàm dưới, hàm trên không có răng. Mỗi chiếc răng dài khoảng 20 cm, to như bắp tay người lớn.
