Bên cạnh giá đất thì một trong những vấn đề được người dân quan tâm nhất khi sửa Luật Đất đai đó là vấn đề thu hồi đất. Đây cũng là một trong những vấn đề được BCH Trung ương đặc biệt nhấn mạnh trong quan điểm nêu tại Nghị quyết 18 về đổi mới, hoàn thiện thể chế quản lý và sử dụng đất,
Thể chế hóa nội dung của Nghị quyết 18, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đang được lấy ý kiến nhân dân đã có nhiều quy định mới so với Luật Đất đai 2013 về vấn đề này.
Bổ sung các trường hợp thu hồi đất
Theo dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Nhà nước thu hồi đất trong 4 nhóm trường hợp: (1) thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; (2) Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; (3) Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai; (4) Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người .
Trong đó, bổ sung nhiều trường hợp thu hồi đất so với quy định hiện nay tại Luật Đất đai 2013.
Cụ thể, đối với thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, bổ sung trường hợp thu hồi đất để làm cơ sở khám chữa bệnh của lực lượng vũ trang nhân dân; làm nhà khách của lực lượng vũ trang nhân dân.
Đối với trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng: Trước nhiều ý kiến cho rằng cần phải cụ thể các tiêu chí thu hồi đất để tránh sự lạm dụng, dự thảo đã bổ sung định nghĩa “Dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là các dự án phát huy nguồn lực đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, thực hiện chính sách về phát triển hạ tầng, đô thị, nông nghiệp, nông thôn; giải quyết các vấn đề chính sách xã hội, bảo vệ môi trường, bảo tồn di sản văn hóa, phân bổ công bằng, hài hòa giá trị tăng thêm từ đất, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, nhằm phát triển kinh tế của đất nước, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân”.
Đồng thời, nếu như Luật Đất đai 2013 phân các dự án thu hồi theo tổ chức, cá nhân có thẩm quyền đầu tư (Quốc hội, Thủ tướng, HĐND cấp tỉnh) thì dự thảo phân loại theo tính chất dự án như: Dự án công trình đầu tư công hoặc dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư; dự án do Quốc hội chấp thuận chủ trương đầu tư; dự án công trình công cộng không nhằm mục đích kinh doanh; dự án tạo quỹ đất do Nhà nước đầu tư; dự án xây dựng trụ sở làm việc của tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao;..
Trong đó, đáng chú ý là việc bổ sung trường hợp thu hồi đất để thực hiện dự án đô thị nhà ở thương mại sử dụng các loại đất không phải là đất ở. Đồng thời, chỉ thu hồi đất để tạo quỹ đất đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất.
 |
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã bổ sung trường hợp thu hồi đất thực hiện dự án đô thị, nhà ở thương mại không sử dụng đất ở. Ảnh minh họa: HOÀNG GIANG |
Đối với việc thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai, bổ sung trường hợp thu hồi với đất được giao, cho thuê không phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được công bố, công khai tại thời điểm giao đất, cho thuê đất....
Đa dạng các hình thức bồi thường khi thu hồi đất
Thể chế hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW về việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đi trước một bước, bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư, dự thảo luật đã quy định nguyên tắc bồi thường khi thu hồi đất theo hướng đa dạng các hình thức bồi thường.
Cụ thể, nếu như hiện nay việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do UBND cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất thì dự thảo quy định hai điểm mới.
Thứ nhất, giá đất cụ thể của loại đất thu hồi sẽ được xác định tại thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Thứ hai, đối với hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi nếu có nhu cầu và địa phương có điều kiện về quỹ đất, quỹ nhà ở thì được xem xét bồi thường bằng đất khác mục đích sử dụng với loại đất bị thu hồi hoặc nhà ở.
Cụ thể các tiêu chí khu tái định cư
Một trong những nguyên tắc quan trọng khác khi bồi thường mà dự thảo đã bổ sung đó là việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
Nguyên tắc này được cụ thể hóa thông qua quy định khu tái định cư bảo đảm các điều kiện về hạ tầng kỹ thuật (đường giao thông đảm bảo kết nối giao thông liên kết với khu vực lân cận, điện chiếu sáng…); hạ tầng xã hội (đảm bảo trường học, dịch vụ y tế, nhà văn hóa, khu thể thao, chợ, khu thương mại - dịch vụ); phù hợp với điều kiện, phong tục, tập quán của từng vùng, miền.
Đồng thời, địa điểm tái định cư theo thứ tự ưu tiên tại địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất bị thu hồi; tại địa bàn quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương nơi có đất thu hồi, địa bàn khác có điều kiện tương đương tại địa bàn quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương nơi có đất thu hồi không có đất để bố trí tái định cư.
Tuy vậy, đây là một trong những nguyên tắc mà nhiều cử tri các tỉnh cho rằng khó đảm bảo trong quá trình thực hiện.
