Việc Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm vào Ukraine đã khiến Phần Lan và Thụy Điển xem xét khả năng gia nhập NATO và từ bỏ niềm tin bấy lâu rằng hòa bình sẽ được duy trì tốt nhất bằng cách không công khai chọn bên, hãng Reuters đưa tin.
Phần Lan, quốc gia có đường biên giới dài 1.300 km với Nga, và Thụy Điển hiện được coi là có khả năng gia nhập NATO khá cao. Đây là động thái mà Nga cho rằng sẽ gây ra "những hậu quả chính trị và quân sự nghiêm trọng".
Tại sao Thụy Điển và Phần Lan không phải là thành viên NATO?
Phần Lan giành được độc lập từ Nga vào năm 1917 và đã tham gia hai cuộc chiến chống lại nước này trong Thế chiến thứ hai, trong đó Phần Lan đã mất một số lãnh thổ vào tay Moscow. Phần Lan đã ký Hiệp định Hữu nghị, Hợp tác và Tương trợ với Nga vào năm 1948, thắt chặt mức độ phụ thuộc về kinh tế và chính trị lẫn nhau và tách biệt nước này về mặt quân sự với Tây Âu.
 |
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg (trái) và Thủ tướng Thụy Điển Stefan Lofven. Ảnh: REUTERS |
Chiến tranh Lạnh kết thúc, kéo theo sự tan rã của Liên Xô, cho phép Phần Lan thoát ra khỏi cái bóng của Nga khi mối đe dọa từ Moscow giảm bớt.
Nước này đã dựa vào năng lực răn đe quân sự và quan hệ hữu nghị với Moscow để giữ hòa bình. Tuy nhiên, với chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm vào Kiev, Moscow giờ đây dường như đã “không còn thân thiện”, theo Reuters.
Về Thụy Điển, nước này đã không tham chiến trong 200 năm và chính sách đối ngoại thời hậu chiến tập trung vào việc ủng hộ nền dân chủ trên trường quốc tế, đối thoại đa phương và giải trừ hạt nhân.
Thụy Điển đã theo chủ trương trung lập trong suốt hai cuộc chiến tranh thế giới và cả Chiến tranh Lạnh. Cho đến nay, quốc gia này vẫn không tham gia bất kỳ liên minh quân sự nào. Tuy nhiên, chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine đã khiến nước này có vẻ lo ngại và hướng tới khả năng gia nhập NATO, dù nhiều người thuộc phe cánh tả trong nước vẫn hoài nghi về chương trình nghị sự an ninh của Mỹ và NATO, vốn dựa vào khả năng răn đe bằng kho vũ khí hạt nhân của Washington.
Trong những năm gần đây, Phần Lan và Thụy Điển ngày càng xích lại gần NATO, trao đổi thông tin tình báo và tham gia các cuộc tập trận của liên minh. Tham gia liên minh đồng nghĩa với việc Thụy Điển và Phần Lan sẽ nhận được sự cam kết trong khuôn khổ Điều 5, Hiệp ước Washington 1949 (còn được gọi là Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương), đảm bảo rằng một cuộc tấn công vào một đồng minh NATO là một cuộc tấn công vào cả khối.
Sự ủng hộ tư cách thành viên NATO trong dân chúng và chính phủ
Các cuộc thăm dò cho thấy phần lớn người Thụy Điển và đa số thành viên Quốc hội hiện tại tán thành việc nước này gia nhập NATO.
Đảng Dân chủ Xã hội của Thụy Điển - đảng lớn nhất và nắm quyền trong phần lớn thế kỷ trước - được coi là trở ngại lớn nhất đối với việc nộp đơn gia nhập khối, mặc dù họ đang xem xét lại các phản đối của mình.
Về Phần Lan, cuộc thăm dò gần đây nhất của đài truyền hình Phần Lan MTV, cho thấy 68% người Phần Lan ủng hộ và chỉ 12% phản đối tư cách thành viên NATO.
Báo cáo của các phương tiện truyền thông nước này cho thấy đa số các nhà lập pháp Phần Lan và hầu hết các bên đều ủng hộ việc gia nhập NATO, ngoại trừ đảng Liên minh Cánh tả.
Bao giờ các nước này gia nhập?
Thủ tướng Phần Lan Sanna Marin và Tổng thống Phần Lan Sauli Niinisto đã có chuyến công du đối với các nước thành viên NATO trong những tuần gần đây để tranh thủ sự ủng hộ của các nước đối với tư cách thành viên NATO của nước này.
Chính phủ Phần Lan đã có một số thay đổi, chỉnh sửa chính sách đối ngoại và an ninh của mình trong một sách trắng được công bố hôm 13-4. Tài liệu nói rằng chiến dịch của Nga ở Ukraine đã làm thay đổi sâu sắc môi trường an ninh của Phần Lan, song không nêu rõ liệu Phần Lan có nên gia nhập NATO hay không.
Quốc hội Phần Lan hiện đang thảo luận về vấn đề này và ông Marin cho biết quyết định sẽ được đưa ra "trong vòng vài tuần tới, chứ không phải vài tháng".
Vào ngày 7-4, Ngoại trưởng Phần Lan Pekka Haavisto cho biết chính phủ đã sẵn sàng để nhanh chóng nộp đơn gia nhập NATO nếu có đủ sự ủng hộ từ Quốc hội.
Đảng Dân chủ Xã hội cầm quyền ở Thụy Điển hiện đang tổ chức một cuộc tranh luận nội bộ về việc có nên từ bỏ sự phản đối của họ với NATO hay không và dự kiến sẽ đưa ra một báo cáo trước mùa hè. Thủ tướng Thụy Điển Magdalena Andersson cho biết bà muốn đợi kết quả xem xét trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào.
Thụy Điển sẽ tổ chức tổng tuyển cử vào tháng 9 và tư cách thành viên NATO sẽ là một vấn đề trọng tâm tranh cử. Theo đó, sự ủy quyền rõ ràng của cử tri sẽ giúp chính phủ dễ dàng quyết định hơn. Ngoài ra, quyết định của Phần Lan cũng có thể sẽ tạo ra áp lực buộc chính quyền Stockholm phải làm theo.
