Ngày 9-9, tại phiên toàn thể thứ bảy, Uỷ ban Tư pháp thẩm tra báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2022.
Hiện tượng “lót tay” vẫn chưa được ngăn chặn
Trình bày báo cáo của tiểu ban theo dõi hoạt động phòng chống tham nhũng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường nhận xét công tác này đã có bước tiến mạnh, đột phá.
 |
Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường. Ảnh: PHẠM THẮNG |
Cụ thể, theo ông Cường, năm 2022, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương tiếp tục đẩy mạnh việc triển khai thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng.
Trong đó, chú trọng xử lý nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng. Năm 2022, 19 người đứng đầu đã bị xử lý do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng (trong đó xử hình sự 10 người, cách chức 1 người, cảnh cáo 5 người, khiển trách 3 người).
Dù vậy, nhóm nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp cho rằng việc thực hiện một số giải pháp phòng ngừa tham nhũng còn những hạn chế; công tác kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên nên tác dụng phòng ngừa tham nhũng chưa cao.
Cụ thể, tại nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương, người đứng đầu chưa quan tâm thực hiện đầy đủ các quy định về công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động và trách nhiệm giải trình. Vẫn còn để xảy ra nhiều vi phạm trong việc thực hiện các quy định về công khai, minh bạch…
Cạnh đó, việc kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; thực hiện chuyển đổi vị trí công tác để phòng ngừa tham nhũng còn chưa phát huy hiệu quả rõ nét. “Nhiều địa phương vẫn chưa triển khai thực hiện việc xác minh tài sản, thu nhập theo kế hoạch và chuyển đổi vị trí công tác theo quy định”- ông Cường cho hay.
Đặc biệt, tình trạng lợi dụng kẽ hở về cơ chế, chính sách, pháp luật, vị trí công tác để nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp còn diễn ra ở nhiều lĩnh vực. Hiện tượng người dân phải “lót tay” trong giải quyết công việc… là thực trạng xảy ra đã nhiều năm nhưng chưa được ngăn chặn kịp thời.
Báo cáo dẫn kết quả của PAPI 2021 nêu tỉ lệ người sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở bệnh viện công, người làm thủ tục hành chính xin cấp mới hoặc cấp đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã phải chi “lót tay” dao động từ 40% đến 90% ở hơn 40 tỉnh, thành phố...
Tiểu ban đề nghị Chính phủ cần quan tâm, có giải pháp quyết liệt để khắc phục triệt để những hạn chế nêu trên, nhất là việc đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong tổ chức thực thi pháp luật.
Xử lý nghiêm minh nhiều cán bộ cao cấp thuộc diện Trung ương quản lý
Với công tác thanh tra, kiểm toán nhà nước, Tiểu ban ghi nhận việc cơ quan chức năng đã phát hiện sai phạm và kiến nghị thu hồi cho Nhà nước hàng chục nghìn tỉ đồng, hàng chục nghìn héc ta đất; xử lý nhiều tổ chức, cá nhân vi phạm...
Tuy nhiên, Tiểu ban theo dõi hoạt động phòng chống tham nhũng lưu ý vẫn còn trường hợp các cơ quan Thanh tra tại địa phương sau khi tiến hành thanh tra không phát hiện được vi phạm hoặc không chuyển vụ việc có dấu hiệu tội phạm sang cơ quan điều tra. Chỉ đến khi Thanh tra Chính phủ hoặc cơ quan Ủy ban Kiểm tra tiến hành thanh tra, kiểm tra lại, các vi phạm này mới được phát hiện để chuyển cho cơ quan điều tra.
Điển hình là vụ việc Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Bến Tre để xảy ra sai phạm trong mua sắm vật tư y tế phòng, chống dịch COVID-19, gây thiệt hại tài sản Nhà nước số tiền hơn 3,4 tỉ đồng… Sau khi có kết luận thanh tra, Giám đốc CDC Bến Tre đã nộp lại số tiền nêu trên để khắc phục hậu quả.
Qua xem xét kết quả kiểm tra với đảng viên, Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Bến Tre đã quyết định xử lý kỷ luật Giám đốc CDC Bến Tre và chuyển hồ sơ vụ việc cho cơ quan điều tra để xử lý.
Cũng trong năm 2022, công tác phát hiện, xử lý tham nhũng được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt và có bước đột phá mạnh mẽ; kết hợp giữa xử lý kỷ luật, hành chính của Đảng, Nhà nước với xử lý hình sự.
Các cơ quan chức năng đã tập trung lực lượng, chủ động triển khai các biện pháp phòng ngừa nghiệp vụ và đấu tranh làm rõ, xử lý nhiều hành vi tham nhũng nghiêm trọng kéo dài.
Đặc biệt, nhiều hành vi tham nhũng trước đây rất ít được phát hiện (như nhận hối lộ, đưa hối lộ…) đã được khám phá, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời; khởi tố mới nhiều vụ án, đồng thời kiên quyết xử lý nghiêm minh, công khai các đối tượng sai phạm, trong đó có nhiều cán bộ cao cấp thuộc diện Trung ương quản lý…
Báo cáo dẫn trường hợp ông Chu Ngọc Anh, nguyên Bộ trưởng Bộ KH&CN, nguyên Chủ tịch UBND TP Hà Nội và ông Nguyễn Thanh Long, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế bị khởi tố vì liên quan đến vụ án “vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”, “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, “Đưa hối lộ”, “Nhận hối lộ” xảy ra tại Công ty Việt Á...
Bên cạnh kết quả đạt được, Tiểu ban cho rằng chất lượng, tiến độ giải quyết một số vụ việc, vụ án tham nhũng còn chưa đạt yêu cầu; một số vụ án phải tạm đình chỉ, chậm tiến độ do bị can bỏ trốn. Ngoài ra, công tác tự kiểm tra, tự phát hiện tham nhũng trong nội bộ chưa chuyển biến, rất ít vụ việc, vụ án tham nhũng được phát hiện qua tự kiểm tra...
Tội phạm tham nhũng trong cơ quan bảo vệ pháp luật “diễn biến phức tạp”
Theo đánh giá của Chính phủ, năm 2022, tham nhũng nhũng tiếp tục được kiềm chế, ngăn chặn, có chiều hướng thuyên giảm. Tuy nhiên, hành vi tham nhũng ngày càng tinh vi, phức tạp, khó lường hơn, xảy ra trong khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước; tình trạng tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn nghiêm trọng, phức tạp.
Cơ bản tán thành, Tiểu bản của Ủy ban Tư pháp lưu ý tội phạm về kinh tế, tham nhũng gắn với “lợi ích nhóm” có chiều hướng gia tăng. Nhiều vụ án tham nhũng gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, nhất là trong các lĩnh vực y tế, đất đai, đấu thầu, đấu giá, chứng khoán… xảy ra ở cả khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước
Đặc biệt, tình trạng móc nối, tiếp tay của cán bộ nhà nước với doanh nghiệp để trục lợi, chiếm đoạt tài sản của nhà nước còn diễn ra nhiều ở một số lĩnh vực như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, quản lý thuế, hải quan….
“Tình hình tội phạm tham nhũng trong cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan có nhiệm vụ phòng chống tham nhũng tiếp tục có những diễn biến phức tạp”- nhóm nghiên cứu nêu.
Vì vậy, Tiểu ban của Ủy ban Tư pháp đề nghị Chính phủ, TAND Tối cao, VKSND Tối cao, Kiểm toán Nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, tập trung vào các lĩnh vực đấu thầu, đấu giá, quản lý, sử dụng đất đai, chứng khoán, quản lý thuế...
Đồng thời, khắc phục triệt để tình trạng cơ quan có thẩm quyền khác phát hiện có vụ việc tham nhũng xảy ra tại cơ quan, tổ chức, đơn vị đã tiến hành thanh tra, kiểm toán về cùng một nội dung.
Tiểu ban này cũng đề nghị Chính phủ nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các cấp chính quyền, xây dựng văn hóa liêm chính của cán bộ, đảng viên và nhân dân, trước hết là sự gương mẫu, quyết liệt của tập thể lãnh đạo và người đứng đầu trong phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Đồng thời, chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
