Bệnh viện (BV) ĐH Y Dược TP.HCM vừa tiếp nhận điều trị một bệnh nhân (BN) nam (72 tuổi) bị đột quỵ nhồi máu não. BN được xử trí cấp cứu, sử dụng thuốc tiêu sợi huyết giúp tái thông các mạch máu đang bị tắc nghẽn.
Bất ngờ té ngã, méo miệng
Sau điều trị đột quỵ ổn định, BN được tập phục hồi chức năng. Dù vận động cải thiện tốt, BN vẫn suy giảm trí nhớ, khó tập trung và diễn đạt - tình trạng thường gặp ở khoảng 1/3 BN đột quỵ.
Mới đây, một BV tại TP.HCM tiếp nhận điều trị BN NTS (80 tuổi, ngụ TP.HCM) bị đột quỵ não nguy kịch. Trước đó, như thường lệ, bà S thức dậy sớm và quét sân, tưới cây. Tuy nhiên khi đang quét sân, bà bất ngờ té ngã và xuất hiện dấu hiệu méo miệng, không nói rõ - những biểu hiện điển hình của đột quỵ.
Dấu hiệu đột quỵ có thể nhớ theo quy tắc FAST: Face - lệch mặt, mất cân xứng khi cười; Arm - yếu hoặc tê tay chân; Speech - nói lắp, khó diễn đạt hoặc câm. Các triệu chứng khác gồm đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thăng bằng, thị lực thay đổi.
Khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào, cần gọi cấp cứu ngay. Thời gian vàng để điều trị là 4,5 giờ kể từ khi khởi phát.
Qua thăm khám lâm sàng, bác sĩ nhận định đây là dấu hiệu của một cơn đột quỵ cấp. Kết quả CT-scan cho thấy một vùng nhồi máu não đang chiếm diện tích rất lớn kèm tăng quang động mạch não giữa. Dấu hiệu này chứng tỏ có một mạch máu rất lớn đang bị tắc nghẽn, gây thiếu máu hơn 2/3 bán cầu não.
BN S được sử dụng thuốc tiêu sợi huyết giúp tái thông các mạch máu đang bị tắc nghẽn. Sau khi tiêm thuốc BN được chụp CTA (CT mạch máu não) để khảo sát mạch máu, kết quả xác định có sự tắc nghẽn ngay đoạn đầu của động mạch não giữa. Sau đó BN được can thiệp mạch, sau 20 phút mạch máu đã được tái thông hoàn toàn, BN qua cơn nguy kịch.
Thời tiết quá lạnh dễ kích hoạt cơ chế gây đột quỵ
PGS-TS-BS Nguyễn Huy Thắng, Chủ tịch Hội Đột quỵ TP.HCM, Trưởng khoa Bệnh lý mạch máu não BV Nhân dân 115, cho biết từ tháng 11 đến đầu năm sau, BV ghi nhận sự gia tăng rõ rệt số ca nhập viện do xuất huyết não liên quan đến tăng huyết áp.
Phần lớn BN đột quỵ nhập viện trong giai đoạn này đều có huyết áp cao nhưng không uống thuốc điều trị, đồng thời thường xuyên sử dụng rượu bia. Họ thường bị xuất huyết não, là dạng đột quỵ thuộc nhóm nặng nhất, có tỉ lệ tử vong lên đến 50%.
BS Thắng lý giải thêm rằng yếu tố thời tiết có thể tác động trực tiếp đến nguy cơ đột quỵ. Thời tiết quá lạnh, quá nóng hoặc ẩm ướt đều có thể kích hoạt các cơ chế gây đột quỵ.
Từ tháng 11 đến đầu năm sau, BV ghi nhận sự gia tăng rõ rệt số ca nhập viện do xuất huyết não liên quan đến tăng huyết áp.
Khi trời lạnh, nhiều người giảm uống nước, dẫn đến mất nước, tăng nguy cơ hình thành huyết khối. Ngược lại, thời tiết nóng hoặc lạnh đột ngột có thể gây co giãn quá mức mạch máu, làm tăng huyết áp và tăng gánh nặng cho tim.
Ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền, đặc biệt là tăng huyết áp, những biến đổi này càng trở nên nguy hiểm nếu bệnh không được kiểm soát tốt.
“Nhiều nghiên cứu cho thấy mỗi khi thời tiết thay đổi, cơ thể chưa kịp thích nghi sẽ khiến huyết áp dao động mạnh, đặc biệt trong giai đoạn chuyển mùa. Đây là lý do huyết áp tăng cao, nhất là ở người lớn tuổi tăng huyết áp hoặc không dùng thuốc đều đặn. Khoảng 90% trường hợp xuất huyết não có nguyên nhân từ tăng huyết áp” - BS Thắng nhấn mạnh.
BS CKII Phạm Thị Ngọc Quyên, khoa Thần kinh BV ĐH Y Dược TP.HCM, cho biết trung bình mỗi tháng BV tiếp nhận khoảng 200 ca đột quỵ.
Nghiên cứu ghi nhận mối liên hệ giữa yếu tố môi trường, bao gồm biến đổi khí hậu và sức khỏe mạch máu não. Nhiệt độ, áp suất khí quyển, độ ẩm, tốc độ gió và mùa đông đều có thể ảnh hưởng đến nguy cơ đột quỵ, tác động lên nhịp tim và các biến cố tim mạch khiến tỉ lệ mắc ở một số thời điểm và khu vực tăng cao.
“Thời tiết lạnh có thể khiến mạch máu co lại và máu đặc hơn, làm tăng huyết áp và nguy cơ hình thành cục máu đông, trong khi nhiệt độ cao có thể làm tăng tình trạng viêm. Những thay đổi nhanh chóng của các điều kiện này có liên quan đến nguy cơ đột quỵ cao hơn, đặc biệt đối với những người đã có yếu tố nguy cơ tim mạch” - BS Quyên nói.
Để phòng ngừa đột quỵ khi thời tiết thay đổi, BS Quyên khuyến cáo cần giữ ấm cơ thể khi trời lạnh; uống đủ nước, mặc trang phục nhẹ thoáng khi thời tiết nóng và ra nhiều mồ hôi, tránh tình trạng thay đổi thân nhiệt bất chợt.•
Đột quỵ ở trẻ nhỏ gia tăng, có bé chỉ tám tuổi
BV Trung ương Quân đội 108 cho biết thời gian gần đây liên tục tiếp nhận các ca đột quỵ ở trẻ nhỏ và vị thành niên - điều từng được xem là hiếm gặp. Nhiều trường hợp đến BV trong tình trạng nguy kịch, trong đó có bệnh nhi mới tám tuổi. Hiện đơn vị này đang điều trị cho bốn bệnh nhi 8-16 tuổi, con số được xem là đáng lo ngại.
Còn TS-BS Nguyễn Văn Tuyến, Viện trưởng Viện Thần kinh kiêm Chủ nhiệm khoa Đột quỵ não, cho biết số BN dưới 45 tuổi bị đột quỵ tăng lên những năm gần đây. Tại khoa, năm 2025 ghi nhận khoảng 10%-15% BN được điều trị là người trẻ.
