Bệnh nhi NBM (bốn tuổi, ngụ TP.HCM) bị giật cơ mắt, nháy mắt liên tục, được người nhà đưa đến khám ở chuyên khoa mắt (BV Nhi đồng 1). Bác sĩ (BS) khám tật khúc xạ, các chỉ số đều bình thường, sau đó tư vấn bé đến khám tại chuyên khoa thần kinh.
Đi khám mắt phát hiện... rối loạn tic
Tại phòng khám thần kinh, bé vẫn nói chuyện, tiếp xúc bình thường. Khai thác bệnh sử ghi nhận bé chưa từng mắc các bệnh về thần kinh, gia đình cũng không ai có tiền sử bệnh này. Do cha mẹ đi làm nên bé ở nhà với ông bà, xem điện thoại nhiều.
BS chẩn đoán bé mắc tic nên điều trị bằng biện pháp hạn chế xem điện thoại, tivi. Theo dõi một tuần, tái khám thấy bé không đáp ứng tốt, các tật giật cơ nặng hơn nên BS cho dùng thuốc từ liều thấp đến liều cao khoảng sáu tháng.
Ảnh: THẢO PHƯƠNG
Bệnh nhi LTBT (năm tuổi, ngụ Long An) đang điều trị tại khoa Ngoại thần kinh (BV Nhi đồng Thành phố) với chẩn đoán rối loạn tic cấp. Bé tâm sự với BS cha mẹ bận rộn nên ít có thời gian chơi cùng con, bé hay bị em trai kế cắn, ăn hiếp. Gần đây, bé có thêm cảm giác lo lắng khi mẹ sắp sinh em nữa.
Khai thác bệnh sử cho thấy cách đây ba tuần, sau khi chuyển trường, bé thỉnh thoảng xuất hiện cơn nhăn mũi tại nhà. Hai tuần sau, xuất hiện thêm nhún vai, gập cổ tay, gập vai, mỗi cơn kéo dài khoảng 10-30 giây, sau đó tự hết. Bé vẫn được tái khám đều với chuyên gia tâm lý để các BS hỗ trợ tâm lý, can thiệp hành vi.
Bệnh tăng gấp đôi trước dịch COVID-19
BS CKI Lý Hiển Khánh, khoa Nhiễm - Thần kinh (BV Nhi đồng 1), cho biết trung bình mỗi ngày phòng khám tiếp nhận khoảng bảy ca mắc rối loạn tic, riêng tháng vừa qua tiếp nhận 200 ca.
“Sau dịch COVID-19, bệnh nhi đến khám do mắc tic tăng gấp đôi so với trước. Đáng chú ý, hầu hết có sử dụng thiết bị điện tử rất sớm vì trong thời gian nghỉ dịch trẻ ít vận động, tiếp xúc với tivi, điện thoại, máy tính nhiều. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến trẻ mắc tic tăng” - BS Khánh nhận định.
Để phòng ngừa rối loạn tic cho cả trẻ em và cả người lớn nên giảm căng thẳng, tạo môi trường học tập và làm việc thoải mái, thiết lập và duy trì lối sống lành mạnh. Cụ thể, hạn chế dùng chất kích thích (cà phê, trà…); quản lý thời gian, thói quen truy cập Internet và sử dụng các thiết bị công nghệ; tích cực cho trẻ tham gia các lớp ngoại khóa, rèn luyện vận động ngoài trời.
BS CKII NGUYỄN DUY KHẢI
Tại BV Nhi đồng Thành phố, BS CKII Nguyễn Duy Khải, Trưởng khoa Ngoại - Thần kinh, chia sẻ mỗi ngày khoa tiếp nhận 5-7 trẻ mắc rối loạn tic. Đặc biệt, sau dịch COVID-19 và kỳ nghỉ hè vừa qua, số bệnh nhi mắc bệnh này đến khám tăng.
Theo BS Khải, nguyên nhân chính của rối loạn tic chưa được xác định chính xác. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy có sự kết hợp giữa các yếu tố di truyền và môi trường, mất cân bằng hóa chất trong não, căng thẳng, áp lực…
BS CKII Hồ Tôn Thiên Nga, Phó Trưởng khoa Sức khỏe trẻ em BV Nhi đồng Thành phố, cho biết thêm rối loạn tic thường khởi phát ở lứa tuổi 5-7. Sau đó tần suất và mức độ nặng thường tăng dần trong khoảng 8-12 tuổi và sẽ cải thiện đáng kể khi gần hết tuổi teen. Ở một số trẻ, rối loạn tic sẽ biến mất hoàn toàn sau khi lớn nhưng cũng có một số bị dai dẳng và nghiêm trọng đến tuổi trưởng thành.
Có thể biến chứng nặng
Theo BS Nga, ước tính 86% trẻ rối loạn tic được chẩn đoán thêm ít nhất một bệnh về tâm thần, hành vi hay phát triển. Các bệnh đồng phát này có thể gây thêm khiếm khuyết và phiền hà nhiều hơn cả các rối loạn tic.
Các bệnh trạng đồng phát của rối loạn tic thường gặp nhất là rối loạn tăng động/giảm chú ý, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, các vấn đề về hành vi hay cách cư xử, lo lắng hay sợ hãi thái quá; gặp khó khăn trong đọc - viết hoặc xử lý thông tin mà không liên quan đến trí tuệ, gặp khó khăn trong phát triển các kỹ năng xã hội.
BS Khánh cho biết thêm nếu trẻ mắc tic, BS thường xét các yếu tố nguy cơ để có những biện pháp thay đổi về lối sống, hành vi. Nếu trẻ tiếp xúc với game nhiều sẽ phải hạn chế và cho tập thể dục thể thao nhiều hơn, dần dần bệnh sẽ ổn. Nếu những biện pháp trên không đáp ứng, trẻ sẽ được điều trị bằng thuốc. Với trường hợp biến chứng nặng có thể phải dùng thuốc khoảng 5-6 tháng.
“Sau điều trị, rối loạn tic vẫn có thể tái phát, nhẹ hoặc nặng tùy trường hợp nếu như trẻ không được kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Có khoảng 10% các trẻ mắc tic sẽ biến chứng nặng, cần nhập viện điều trị bằng thuốc” - BS Khánh giải thích.
Rối loạn tic và các dấu hiệu nhận biết
Rối loạn tic (tic disoder) là cử động bất thường của các cơ, lặp đi lặp lại không kiểm soát được. Nếu xảy ra ở các cơ vận động thì được gọi là tic vận động, xảy ra ở các cơ hô hấp thì gọi là tic âm thanh.
- Tic vận động đơn giản: Nháy mắt, liếc mắt, nhăn mặt, nhún vai, giật vùng đầu cổ, gồng bụng, giật mũi, cử động miệng, bĩu môi, giật tay.
- Tic vận động phức tạp: Vỗ tay, bước đi với đặc điểm xác định, đạp xe, lăng xăng, nhảy, gập người, uốn người, khụt khịt mũi hoặc chạm đồ vật, cắn.
- Tic âm thanh đơn giản: Hắng giọng, ho, hỉ mũi, lầm bầm, khạc nhổ, thét lên, sủa, huýt gió, tiếng ríu rít.
- Tic âm thanh phức tạp: Nói lắp (lặp lại từ, cụm từ của mình), nhái lại (lặp lại từ, cụm từ của người khác), chứng nói tục (cách nói tục tĩu không chủ ý).
TS-BS NGUYỄN LÊ TRUNG HIẾU,
Trưởng khoa Thần kinh BV Nhi đồng 2 (TP.HCM)
