Ngày 17-12, Bộ Y tế tổ chức lễ kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam 26-12 và Hội nghị tổng kết công tác dân số năm 2025.
Công tác dân số đối mặt nhiều thách thức
Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết năm 2025, công tác dân số tiếp tục nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước. Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận 149 đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết 21 về công tác dân số trong tình hình mới. Quốc hội cũng đã thông qua Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.
Cùng với đó, Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đã tạo cơ sở chính trị, pháp lý quan trọng cho công tác dân số trong giai đoạn tiếp theo.
Dù vậy, theo Thứ trưởng Bộ Y tế, công tác dân số hiện nay vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Mức sinh tại nhiều địa phương giảm xuống dưới mức thay thế, tốc độ già hóa dân số nhanh, mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn ở mức cao, đặc biệt tại một số vùng sâu, vùng xa.
Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết và chênh lệch trong tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục giữa khu vực nông thôn và đô thị vẫn là những vấn đề đáng quan tâm.
Lãnh đạo Bộ Y tế đề nghị cấp ủy, chính quyền các cấp tiếp tục quán triệt và triển khai hiệu quả Luật Dân số, Nghị quyết 21 và Kết luận 149, đồng thời bảo đảm nguồn lực cho công tác dân số trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Bộ Y tế cũng đề nghị các địa phương củng cố tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ dân số từ tỉnh đến cơ sở và mong muốn các tổ chức quốc tế tiếp tục đồng hành, hỗ trợ nguồn lực nhằm giải quyết các thách thức dân số, hướng tới phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Theo báo cáo của Bộ Y tế, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam năm 2025 ước đạt 74,7 tuổi, vượt mục tiêu đề ra. Tỉ số giới tính khi sinh duy trì ở mức 111 bé trai/100 bé gái, đạt chỉ tiêu nhưng vẫn cao so với mức cân bằng tự nhiên.
Tổng tỉ suất sinh toàn quốc đạt 1,93 con/phụ nữ (tăng nhẹ so với mức 1,91 con/phụ nữ năm 2024), vẫn chưa đạt mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ), cho thấy xu hướng sinh ít con và sinh muộn tiếp tục gia tăng.
Bà Nguyễn Hoàng Anh, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, cũng cho rằng Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn như mất cân bằng giới tính khi sinh, tốc độ già hóa dân số nhanh, xu hướng mức sinh giảm và chất lượng dân số chưa đồng đều giữa các vùng, miền.
Theo đó, MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động người dân thực hiện tốt chính sách dân số, góp phần giải quyết tình trạng mức sinh thấp, chăm sóc sức khỏe sinh sản.
Khuyến khích sinh đủ 2 con
Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh yêu cầu khẩn trương triển khai Luật Dân số, đảm bảo các văn bản hướng dẫn được ban hành kịp thời, đồng bộ và có hiệu lực cùng thời điểm Luật có hiệu lực từ ngày 1-7-2026.
Lãnh đạo Bộ Y tế đề nghị các địa phương sớm ổn định mô hình tổ chức bộ máy công tác dân số theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, kiện toàn Ban Chỉ đạo dân số các cấp, ưu tiên giữ ổn định đội ngũ cán bộ chuyên trách và cộng tác viên dân số tại cơ sở.
Cũng theo đại diện Bộ Y tế, trọng tâm hàng đầu của công tác dân số trong năm 2026 là khuyến khích sinh đủ 2 con, từng bước đưa mức sinh trở lại mức sinh thay thế, phù hợp với đặc điểm từng vùng, miền và nhóm dân cư.
Các chính sách hỗ trợ, khuyến khích sinh con, nhất là tại các địa phương có mức sinh thấp, tiếp tục được hoàn thiện và triển khai, gắn với các giải pháp về nhà ở, y tế, giáo dục, việc làm và an sinh xã hội.
Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế), cho biết tiêu chí cơ bản của các nhóm đối tượng được ưu tiên mua nhà ở xã hội đã được Bộ Xây dựng ban hành. Trên cơ sở đó, Bộ Y tế đưa thêm nhóm đối tượng là các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con, nhằm khuyến khích sinh con trong bối cảnh mức sinh đang giảm.
Cùng với đó, các đơn vị tiếp tục thực hiện các giải pháp nhằm giảm mất cân bằng giới tính khi sinh. Công tác nâng cao chất lượng dân số cũng được đẩy mạnh thông qua mở rộng tư vấn, khám sức khỏe trước kết hôn; tầm soát, điều trị sớm các bệnh trước sinh và sơ sinh.
Ngày 10-12 vừa qua, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Dân số với nhiều quy định mới liên quan đến truyền thông dân số, duy trì mức sinh thay thế, giảm mất cân bằng giới tính khi sinh, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.
Để duy trì mức sinh thay thế, luật quy định nhiều chính sách đáng chú ý. Cụ thể, lao động nữ sinh con thứ 2 được nghỉ thai sản 7 tháng, thay vì 6 tháng như hiện hành; lao động nam có vợ sinh con được nghỉ 10 ngày làm việc.
Phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người, phụ nữ ở tỉnh, thành có mức sinh dưới mức sinh thay thế và phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi sẽ được hỗ trợ tài chính. Người có từ 2 con đẻ trở lên được ưu tiên khi mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội.
Chính phủ quy định mức hưởng và thủ tục, trong khi địa phương có thể tăng mức hỗ trợ theo khả năng ngân sách...
