Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản trả lời Công văn của Bộ Tài chính về việc lấy ý kiến đề nghị sửa đổi, bổ sung Nghị định 132/2020 về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết.
Trong đó, VCCI cho rằng quy định chi phí lãi vay của DN có giao dịch liên kết không được vượt quá 30% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh trong kỳ là chưa hợp lý.
Điều luật đang áp mức cố định 30% mà không cho phép DN được chứng minh chi phí này theo nguyên tắc giao dịch độc lập như với các loại giao dịch khác. Tức là ngay cả trong trường hợp DN có chi phí lãi vay hoàn toàn bình thường so với mặt bằng chung của thị trường và các bên không hề có dấu hiệu đẩy lãi suất lên hoặc xuống nhằm chuyển lợi nhuận, cũng không được ghi nhận chi phí hợp lý khi tính thuế.
Cuối năm 2022 và đầu năm 2023, do những biến động kinh tế vĩ mô, lãi suất trên thị trường tăng mạnh. Điều này khiến chi phí lãi vay của nhiều DN tăng vượt mức 30%. Phần chi phí lãi vay vượt mức 30% này, DN vẫn phải trả cho ngân hàng nhưng không được coi là chi phí được trừ khi tính thuế.
Nhiều DN phản ánh với VCCI rằng họ thua lỗ lớn do chi phí lãi vay phải trả cho ngân hàng tăng mạnh, nhưng vẫn phải nộp thuế thu nhập DN.
Bộ Tài chính đã đề nghị sẽ sửa đổi theo hướng loại trừ việc xác định quan hệ liên kết khi phía ngân hàng không tham gia điều hành, kiểm soát, góp vốn hoặc đầu tư vào DN đi vay. Nghĩa là, DN có thể sẽ không bị khống chế trần chi phí 30% nếu ngân hàng vay vốn không điều hành, kiểm soát, góp vốn.
Theo VCCI, điều này giúp xác định rõ hơn bản chất của quan hệ liên kết và giúp tháo gỡ được bất cập. Tuy nhiên, cách làm này sẽ không giải quyết được hết các trường hợp.
Ví dụ, trong trường hợp ngân hàng và DN đi vay có quan hệ điều hành, kiểm soát, góp vốn nhưng giao dịch cho vay có lãi suất phù hợp vẫn bị khống chế bởi ngưỡng 30%. Điều này chưa thực sự phù hợp với mục tiêu cơ bản của Nghị định là chống hành vi chuyển giá.
Trong trường hợp trên, hai bên không hề có hành vi thay đổi "bóp méo" lãi suất để chuyển giá, giao dịch vẫn tuân theo nguyên tắc giao dịch độc lập. Việc không cho tính phần chi phí lãi vay vượt quá 30% trong một giao dịch thỏa mãn nguyên tắc giao dịch độc lập là bất hợp lý.
Vì vậy, VCCI đề nghị Bộ Tài chính sửa đổi theo hướng cho phép các DN chứng minh giao dịch cho vay theo nguyên tắc giao dịch độc lập bằng cách kê khai và lập hồ sơ so sánh với các giao dịch cho vay khác hoặc với mặt bằng lãi suất trên thị trường.
Trường hợp giao dịch này đúng nguyên tắc giao dịch độc lập, DN được trừ toàn bộ chi phí tính thuế, kể cả trường hợp chi phí đó vượt 30%. Theo VCCI, hiện một số quốc gia trên thế giới cũng áp dụng nguyên tắc này.
Ngoài ra, trong kiến nghị gửi Bộ Tài chính VCCI cho rằng, việc bị giới hạn chi phí vốn vay đối với cả giao dịch thuần tuý nội địa được suy đoán là nhằm chống lại tình trạng “vốn mỏng” của các DN. Tuy nhiên, quy định này chưa bảo đảm tính hợp lý, gây nhiều tác động tiêu cực đến các DN Việt Nam, đặc biệt là các DN lớn.
Thứ nhất, tình trạng “vốn mỏng” tại Việt Nam đúng là đang diễn ra, nhưng đây là điều phổ biến và cần thiết trong giai đoạn mới công nghiệp hoá tại các nước đang phát triển.
Thực tế, tại các nước đang phát triển, công nghiệp hóa muộn, động lực tăng trưởng phụ thuộc nhiều vào khả năng giảm giá thành sản phẩm dựa trên tích lũy vốn và quản trị linh hoạt hơn.
Theo đó, các DN phải phụ thuộc nhiều vào vốn vay và sự trợ giúp của bên cho vay để tăng cường năng lực quản trị doanh nghiệp, giúp tiết giảm chi phí. Cùng với việc thị trường tài chính chưa thực sự minh bạch, DN tại các nước công nghiệp hóa muộn phụ thuộc nhiều vào vốn vay hơn so với DN tại các nước công nghiệp hoá sớm.
Do đó, việc áp dụng các quy tắc chống vốn mỏng của các nước phát triển cần được cân nhắc kỹ hơn trong bối cảnh của Việt Nam.
Thứ hai, quy định như vậy sẽ tác động bất lợi đến việc hình thành các tập đoàn kinh tế tư nhân cũng như việc khuyến khích các tập đoàn kinh tế tư nhân đầu tư vào các lĩnh vực nhiều rủi ro.
Vì vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo sửa đổi theo hướng miễn nghĩa vụ đáp ứng quy định về hạn chế chi phí lãi vay đối với các giao dịch liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước có chung thuế suất.
