Nga đã kiểm soát bán đảo Crimea sau khi sáp nhập bán đảo này vào năm 2014, và đặt trụ sở Hạm đội Biển Đen ở TP Sevastopol.
Tuy nhiên, sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt vào nước láng giềng Ukraine tháng 2-2022, Kiev đã nhiều lần tấn công bán đảo Crimea, phá hủy hoặc làm hư hại khoảng một nửa số tàu chiến của Hạm đội Biển Đen của Nga, trong đó có một tàu ngầm.
Ukraine đã sử dụng máy bay không người lái (UAV), xuồng tự sát và tên lửa diệt hạm để tấn công Hạm đội Biển Đen Nga và cầu Kerch (nối giữa Nga và bán đảo Crimea).
Chiến dịch của Ukraine thậm chí được cho là đã khiến các tàu chiến Nga rút khỏi Crimea và di chuyển đến các căn cứ khác tại TP cảng Feodosia (cũng nằm trên bán đảo Crimea nhưng cách xa Ukraine hơn) và TP Novorossiysk (thuộc vùng Krasnodar của Nga).
Theo trang Business Insider, trước các đòn tấn công của Ukraine, bán đảo Crimea đang dần mất đi vai trò là tuyến đường hậu cần quan trọng cho lực lượng Nga tại Crimea. Tuy nhiên, nếu Ukraine hy vọng có thể chiếm lại Crimea thì nước này cần phải có một lực lượng tấn công hùng mạnh cho những gì được đánh giá là một trận chiến cam go nhất.
Vị trí đầy thách thức
Việc tiếp cận bán đảo Crimea đầy thách thức do nơi này nằm cách xa tiền tuyến, Nga có các tuyến phòng thủ kiên cố cũng như Ukraine thiếu nhân lực và sức mạnh không quân, theo các chuyên gia quân sự và các nhà phân tích.
“Crimea nằm sâu bên trong lãnh thổ do Nga kiểm soát cũng như cách xa tiền tuyến hiện tại” – ông Mark Cancian, Đại tá Thủy quân Lục chiến Mỹ về hưu và hiện là cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS - Mỹ), lưu ý.
Nga đã bố trí các hào chống tăng, mê cung chiến hào, rào chắn răng rồng và bãi mìn, với phần lớn tuyến phòng thủ của họ nằm ở phía bắc Crimea.
“Lực lượng Nga đã được tăng cường và phòng thủ tốt ở những khu vực này. Sẽ mất nhiều thời gian để lực lượng Ukraine phá vỡ các tuyến phòng thủ đó” – ông Mark Temnycky, nghiên cứu sinh tại Trung tâm Á-Âu của Hội đồng Đại Tây Dương (Mỹ), nêu ý kiến.
Nếu không có các lựa chọn để vận chuyển một lực lượng tấn công lớn bằng đường không hay đường thủy, Ukraine sẽ buộc phải tấn công xuyên qua các tuyến phòng thủ của Nga để tiếp cận Crimea.
Thêm vào đó, nếu Nga mất quyền kiểm soát tỉnh Kherson (giáp Crimea), họ có thể rải mìn và tập trung hỏa lực vào một số tuyến đường bộ tiếp cận Crimea, sử dụng các chiến thuật tương tự như họ đã làm để ngăn cuộc phản công của Ukraine năm 2023.
“Không có lực lượng hải quân đổ bộ vào Crimea, Ukraine làm sao có thể triển khai đủ quân lên bán đảo để giành quyền kiểm soát?” – chuyên gia Germond nói.
Ukraine đã dùng đến cách tấn công các hệ thống phòng không của Nga tại bán đảo Crimea bằng tên lửa và vũ khí tầm xa, trong đó có Hệ thống Tên lửa Chiến thuật Lục quân (ATACMS) do Mỹ viện trợ.
Tháng trước, các nhà phân tích chiến tranh thuộc Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW- Mỹ) cho rằng các cuộc tấn công liên tục của Ukraine nhằm vào hệ thống phòng không của Nga có thể khiến Crimea không còn là một bàn đạp quân sự.
Để có cơ hội tốt nhất vượt qua hàng phòng ngự của Nga, Ukraine có thể cần một lực lượng được trang bị tốt có quy mô gấp 3-5 lần so với lực lượng phòng thủ phía Nga.
Ông Benjamin Friedman - Giám đốc chính sách của tổ chức nghiên cứu Defense Priorities (Mỹ) - cho rằng Ukraine thiếu nhân lực và lực lượng yểm trợ trên không cần thiết để tiến hành một cuộc tấn công trên bình diện rộng.
“Ngay cả với tiêm kích F-16, tôi không cho rằng Ukraine có khả năng yểm trợ trên không hiệu quả cho lực lượng mặt đất” – ông Friedman nói với Business Insider.
Ukraine có thể chiếm lại bán đảo Crimea?
“Việc chiếm lại Crimea sẽ vô cùng khó khăn vì Crimea về cơ bản là một hòn đảo. Một cuộc tấn công đổ bộ là không thể vì Ukraine thiếu tàu chiến để chở một lượng lớn binh sĩ cũng như thiết bị hạng nặng. Chưa kể, Nga vẫn có máy bay tầm xa và hạm đội tàu ngầm không dễ bị tấn công trên biển”- ông Cancian nhận định.
Trong khi đó, theo ông Basil Germond – chuyên gia về an ninh quốc tế tại ĐH Lancaster (Anh), Nga có cơ sở hạ tầng quân sự rộng lớn khắp bán đảo Crimea, và những cơ sở này phải bị phá hủy nghiêm trọng thì Ukraine mới có cơ hội chiếm lại bán đảo này.
Ông Germond nói thêm rằng để đặt nền móng dọn đường, Ukraine trước tiên cần phải phá hủy hoặc làm suy yếu nghiêm trọng tất cả thiết bị và khả năng tác chiến điện tử, phòng không, phòng thủ tên lửa, thông tin liên lạc và không quân của Nga ở Crimea và có thể là cầu Kerch.
Bất chấp những thách thức Ukraine đang đối mặt trên chiến trường, một số chuyên gia cho rằng Ukraine vẫn có thể chiếm lại Crimea nếu có đủ vũ khí, binh sĩ và thời gian.
Ukraine có thể vượt qua eo đất Pereko – nơi chia tách Crimea với đất liền Ukraine hoặc vượt qua vùng đầm lầy Sivash ở phía đông để đến Crimea.
“Đó là những gì đã xảy ra trong Chiến tranh thế giới thứ 2, khi Đức chiếm Crimea năm 1942 và Liên Xô chiếm lại vào năm 1944” – ông Cancian nói.
Tuy nhiên, để làm được điều này, Ukraine trước tiên cần chọc thủng phòng tuyến Suvorikin của Nga – một hệ thống phức tạp gồm các công sự phòng thủ và chướng ngại vật trên khắp lãnh thổ do Nga kiểm soát ở phía nam và phía đông Ukraine mà Kiev chưa bao giờ đột phá được.
Theo ông Sergej Sumlenny – nhà sáng lập Trung tâm Sáng kiến Phục hồi châu Âu (Đức), câu hỏi hiện nay là khi nào Ukraine sẽ tích lũy được nhiều hỏa lực, không chỉ là pháo binh mà còn cả lực lượng không quân, để họ có thể phá vỡ những tuyến phòng thủ của Nga và tiếp cận bán đảo Crimea.
Chuyên gia Sumlenny nói thêm rằng giả sử quân đội Ukraine có thể đến được Crimea, họ sẽ có thể phá hủy cầu Kerch và tuyến phà cuối cùng qua biển Azov, cắt đứt mọi đường tiếp tế của Nga đến bán đảo này và cô lập lực lượng Nga tại đây.
Theo ông Sumlenny, lịch sử cho thấy bán đảo Crimea dễ bị tấn công.
Năm 1921, Hồng Quân Liên Xô đánh bại quân Bạch vệ (lực lượng chống lại những người Bolshevik và Hồng quân sau Cách mạng Tháng Mười Nga) và giành quyền kiểm soát Crimea.
Năm 1941, Phe Trục xâm lược Liên Xô trong chiến dịch Barbarossa, với lực lượng trên bộ của họ bao vây Sevastopol. Cuối năm 1943, Hồng quân Liên Xô mở cuộc phản công lớn với 2,6 triệu quân và đã đẩy lùi quân Đức, làm suy yếu sự kiểm soát của quân Đức với bán đảo Crimea. Năm 1944, một lực lượng Liên Xô gồm hơn 450.000 người cuối cùng đã giành lại quyền kiểm soát Crimea.
“Chúng ta có thể nói rằng Crimea thực tế là một pháo đài không thể bảo vệ được. Do đó, từ góc nhìn của tôi, nếu quân đội Ukraine vượt qua được eo đất Pereko, lực lượng Nga sẽ phải đối mặt một trong hai lựa chọn: hoặc rút lui ngay lập tức khỏi Crimea hoặc bị đánh bại và bị bắt giữ” – ông Sumlenny nói.
Tuy nhiên, các chuyên gia khác có cái nhìn thận trọng hơn.
Chuyên gia Temnycky nhận định rằng một cuộc tấn công toàn diện để chiếm lại Crimea rất khó xảy ra vì Ukraine sẽ chịu tổn thất lớn.
Còn chuyên gia Friedman cho rằng một chiến dịch như vậy đòi hỏi một sự sụp đổ thảm khốc của Nga – điều ông cho là cực kỳ khó xảy ra.
Đã xuất hiện những lo ngại rằng Nga sẽ cân nhắc sử dụng lực lượng hạt nhân nếu quân đội của họ trên bờ vực mất Crimea.
Chuyên gia Cancian cho rằng do mức độ khó khăn, việc chiếm lại Crimea sẽ là sự kiện cuối cùng của cuộc xung đột, chứ không phải là sự kiện có thể xảy ra ở giai đoạn giữa cuộc chiến.
