Ngày 18-10, Báo Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Diễn đàn “Hoàn thiện khung pháp lý và thúc đẩy hợp tác công - tư trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chỉnh sửa gen tại Việt Nam”.
Việt Nam đang thiếu quy chế quản lý chỉnh sửa gen
Tại diễn đàn, TS. Nguyễn Duy Phương, Trưởng Bộ môn Bệnh học phân tử (Viện Di truyền Nông nghiệp), thông tin công nghệ chỉnh sửa gen đã và đang mở ra hướng đi mới cho chọn giống cây trồng hiện đại, với tiềm năng rút ngắn thời gian và chi phí nghiên cứu so với công nghệ chuyển gen truyền thống.
Tại Việt Nam, nhiều đơn vị nghiên cứu đã tiếp cận, triển khai và bước đầu làm chủ công nghệ chỉnh sửa gen, đạt được những kết quả đáng khích lệ trong nghiên cứu cơ bản và ứng dụng thử nghiệm, tạo ra nhiều sản phẩm cây trồng mới sẵn sàng đưa vào khảo nghiệm phục vụ sản xuất.
Tuy nhiên, ông Phương cho biết công nghệ này hiện đang bị “trói buộc” bởi việc thiếu quy chế quản lý riêng, khiến nhiều kết quả nghiên cứu chưa thể thương mại hóa.
“Cần phải làm rõ và giúp nhiều người hiểu đầy đủ khái niệm chỉnh sửa gen không hoàn toàn là biến đổi gen, tránh nhầm lẫn với biến đổi gen”, ông Phương nêu ý kiến.
Theo đại diện Viện Di truyền Nông nghiệp Việt Nam, chỉnh sửa gen đã được xác định là công nghệ chiến lược. Vấn đề bây giờ là chúng ta cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo điều kiện cho các nhà khoa học, doanh nghiệp ứng dụng và thương mại hóa kết quả nghiên cứu này.
TS. Nguyễn Văn Long, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, cũng cho biết một số quốc gia, như tại Australia, không xem sinh vật chỉnh sửa gen là biến đổi gen (GMO) nếu việc chỉnh sửa không thêm gen từ loài khác hoặc không tạo ra tổ hợp gen mới trong sản phẩm cuối cùng.
Tại Việt Nam, Đảng và Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quan trọng nhằm thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng và quản lý an toàn sinh vật biến đổi gen. Luật Đa dạng sinh học năm 2008 đã đưa ra khái niệm về sinh vật biến đổi gen và quy định khung pháp lý cơ bản cho quản lý GMO. Tuy nhiên, đối với công nghệ chỉnh sửa gen, hệ thống pháp lý hiện vẫn chưa hoàn thiện.
Bên cạnh đó, công tác truyền thông khoa học còn hạn chế khiến xã hội vẫn có tâm lý dè dặt với các sản phẩm biến đổi gen và chỉnh sửa gen, trong khi mối liên kết giữa nghiên cứu - doanh nghiệp - sản xuất chưa thật sự hiệu quả.
Để tháo gỡ, Việt Nam đang xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Đa dạng sinh học 2008 để cập nhật khái niệm và quy định về chỉnh sửa gen, đồng thời xây dựng cơ chế quản lý và thương mại phù hợp với xu thế toàn cầu.
Kỳ vọng về một ‘Khoán 10’ trong khoa học công nghệ
Chia sẻ tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ NN&MT Phùng Đức Tiến cho biết tại Việt Nam, khoa học và công nghệ đang trở thành động lực then chốt thúc đẩy nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
Nhờ ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, nông nghiệp Việt Nam không chỉ đảm bảo an ninh lương thực quốc gia mà còn góp phần ổn định nguồn cung cho thế giới.
“Năm 2025, ngành nông nghiệp có thể đạt kỷ lục xuất khẩu khoảng 67-70 tỉ USD, một minh chứng cho hiệu quả của đổi mới khoa học công nghệ”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nói.
Trong các lĩnh vực công nghệ, công nghệ sinh học được xem là mũi nhọn với tiềm năng đột phá. Việt Nam đang ứng dụng nhiều hướng nghiên cứu như công nghệ chuyển gen, nuôi cấy mô, phôi và tế bào… nhằm chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi thích ứng biến đổi khí hậu, nâng cao năng suất và giá trị sản phẩm.
Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ NN&MT cho rằng dù nguồn lực và chủ trương đã có, việc hoàn thiện khung pháp lý vẫn là điều kiện tiên quyết để khoa học công nghệ phát huy hiệu quả.
“Do đó, cần tạo môi trường và động lực để các nhà khoa học yên tâm cống hiến, tránh tình trạng họ trăn trở với nghiên cứu, nhưng vẫn lo lắng cho cuộc sống. Việc này sẽ góp phần tạo ra một 'Khoán 10' mới trong khoa học công nghệ, giúp cởi trói cho nhà nghiên cứu, khuyến khích sáng tạo và khơi dậy tinh thần dấn thân trong cộng đồng khoa học”, Thứ trưởng Tiến chia sẻ.
