Ý tưởng độc lạ của Úc ‘nảy mầm’ trên đất Tây Nguyên

Thời gian qua Úc kiên trì với những ý tưởng mới và giải pháp tiên tiến thông qua nhiều dự án giúp nông nghiệp Tây Nguyên phát triển.

Úc gợi ý về Diễn đàn Đổi mới sáng tạo

TS. Tống Thị Lan Chi - Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo tỉnh Đắk Lắk, thuộc ĐH Tây Nguyên - cho biết Diễn đàn Đổi mới sáng tạo khu vực Tây nguyên do 5 tỉnh Tây Nguyên gồm Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum và Lâm Đồng cùng thành lập vào năm 2022.

Theo TS. Chi, diễn đàn là sáng kiến của Úc, được chính phủ Úc hỗ trợ thông qua chương trình Aus4Innovation và do Tổ chức Nghiên cứu khoa học và Công nghệ quốc gia Úc (CSIRO) và Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý.

Cụ thể, CSIRO đã cung cấp kinh phí để thành lập diễn đàn, hỗ trợ kỹ năng điều hành diễn đàn, kỹ năng quản lý dự án, kết nối với các chuyên gia Úc nếu có thắc mắc chuyên sâu về mặt học thuật.

Diễn đàn là nơi kết nối của 4 nhóm đối tượng gồm nhà nông (hợp tác xã, nông dân), nhà khoa học (trường, viện nghiên cứu), nhà quản lý (sở, ban ngành) và nhà doanh nghiệp.

Mục tiêu lớn nhất của diễn đàn là thúc đẩy đối thoại giữa “4 nhà” nói trên để xác định được những vấn đề, thách thức trong ngành nông nghiệp của vùng và chung tay giải quyết những vấn đề đó.

Nền tảng đối thoại của diễn đàn được xây dựng trên nền tảng nhóm Zalo và hiện đã có hơn 830 thành viên tham gia. Hai đơn vị điều phối nhóm này là ĐH Tây Nguyên và Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI).

Thông qua diễn đàn này, nhà nông có thể đặt câu hỏi liên quan đến nông nghiệp như canh tác cây cà phê hoặc rau củ quả, sau đó sẽ được các nhà nghiên cứu giải đáp bằng nhiều hình thức như cung cấp tài liệu, video, mở talkshow.

“Đây là một diễn đàn mà tất cả các đối tượng đều được hưởng lợi. Đó là việc cùng làm, cùng kiến tạo, cùng đưa ra giải pháp sáng tạo thúc đẩy nông nghiệp và cùng hưởng lợi từ đó” - bà Tống Thị Lan Chi khẳng định.

Làm rõ hơn, TS. Phan Việt Hà - Quyền Viện trưởng WASI - cho biết thông qua diễn đàn này, nhà nông được giải đáp thắc mắc và cập nhật những kiến thức mới nhất liên quan vấn đề họ nêu ra.

Các nhà nghiên cứu sẽ nắm được dữ liệu, thông tin cập nhật trong quá trình sản xuất của nhà nông, thu mua của doanh nghiệp, từ đó đưa ra giải pháp cho nông dân cũng như đề xuất, tham mưu những nhiệm vụ, giải pháp lên chính quyền các cấp.

Hợp tác xã và doanh nghiệp hưởng lợi từ quá trình chuẩn hóa các quy trình kỹ thuật, tạo ra sản phẩm phù hợp đáp ứng nhu cầu người mua. Còn các nhà quản lý có thể phổ biến, lan tỏa nhiều hơn những giải pháp và mô hình hiệu quả.

Úc tư vấn về mô hình thủy lợi tiên tiến

Những năm trở lại đây, nhiều nông dân trồng cây công nghiệp, nhất là cà phê, tại Đắk Lắk đã phải vật lộn với tình trạng thiếu nước do hạn hán kéo dài.

Nông dân trồng cà phê và sầu riêng Đặng Văn Thanh, ngụ tại thôn Đồi Đá, xã Krông Búk, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, cho biết cứ mỗi năm trôi qua, lượng nước ở khu vực này lại giảm đi nhiều. Nguồn nước tưới chủ yếu là giếng khoan nhưng có thời điểm nhiều nông hộ khoan giếng sâu hơn 100 m nhưng vẫn không có nước.

Ông Phan Thành Sơn - chủ trì thiết kế dự án Trạm bơm hồ Krông Búk Hạ tại xã Krông Búk - cho biết dự án sẽ xây dựng 4 trạm bơm điện hiện đại điều khiển bằng cảm biến tại hồ Krông Búk Hạ. Các trạm bơm này sẽ đưa nguồn nước còn dư trong hồ chứa về “cứu” rẫy ở các khu vực xa hơn, mang lại hy vọng cho nông dân trong mùa khô hạn.

Ông Sơn cho biết nhờ có sự hỗ trợ kỹ thuật từ các chuyên gia Úc trong giai đoạn thiết kế, ban thiết kế dự án Trạm bơm hồ Krông Búk Hạ đã đưa ra được giải pháp bơm tiên tiến thay thế cho giải pháp truyền thống ban đầu.

Cụ thể, ban đầu, phương án thiết kế là bơm nước từ hồ vào các bể được xây ở trên cao rồi từ bể đó dẫn về những khu vực thiếu nước. Tuy nhiên, sau khi được các chuyên gia Úc tư vấn, trao đổi, ban thiết kế dự án đã đổi phương pháp theo mô hình của Úc là bơm nước trực tiếp vào các đường ống tưới được thiết kế mạch vòng mà không cần xây bể chứa.

“Nhược điểm của phương án thiết kế ban đầu là nếu bơm vào bể đặt trên đồi, máy bơm lúc nào cũng hoạt động với công suất lớn nhất dẫn đến tổn thất năng lượng lớn, đồng thời phải tốn chi phí lớn để xây dựng bể. Do đó, phía Úc đề xuất bơm trực tiếp vào hệ thống ống tưới nên lực bơm vào đường ống không phải dùng công suất lớn nhất đảm bảo tiết kiệm năng lượng. Trạm bơm cũng được thiết kế bằng cảm biến nên người dân chỉ cần mở vòi là có nước, không phải phụ thuộc vào thời gian mở vòi như cách xây bể” - ông Sơn giải thích.

Nông dân Phạm Đăng Sơ, ở thôn 15, xã Krông Buk, nói rằng người dân mong đợi dự án sớm hoàn thành bởi tình hình hạn hán ngày càng diễn biến khó lường. Ông cũng hy vọng rằng dự án Trạm bơm có thể hoàn thành trước hạn 2028 một năm như cam kết của ban quản lý dự án.

Tiểu dự án xây dựng Trạm bơm hồ Krông Búk Hạ thuộc Dự án “Nâng cao hiệu quả sử dụng nước cho các tỉnh bị ảnh hưởng bởi hạn hán Tây Nguyên” (WEIDAP) trị giá hơn 120 triệu USD từ vốn vay của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) được triển khai tại các “điểm nóng” khô hạn gồm Đắk Nông, Đắk Lắk, Bình Thuận, Ninh Thuận và Khánh Hòa.

Riêng tại Đắk Lắk, dự án tập trung cung cấp nước cho khoảng 2.600 ha đất nông nghiệp với đề xuất xây dựng 8 trạm bơm trên 5 hồ chứa thuộc 4 huyện của Đắk Lắk nhằm tận dụng nguồn nước còn dư trong các hồ chứa đưa nước về các vùng thiếu nước.