Bà Jennifer Byrne là chủ sở hữu và kỹ thuật viên của công ty sửa chữa Comfy Heat and Cooling, ở TP Philadelphia (bang Pennsylvania, Mỹ). Bà Byrne thường được gọi đến những ngôi nhà cải tạo kém chất lượng để sửa chữa máy điều hòa.
Tại đây, bà nhận ra nhiều thợ sửa nhà bỏ qua các bước như kiểm tra chất làm lạnh của máy điều hòa sau khi lắp đặt chúng. Điều này có thể khiến máy điều hòa bám tuyết, theo hãng tin AP.
“Vấn đề này xảy ra cực kỳ thường xuyên tại TP này. Thông thường, các khách hàng của tôi nói rằng họ đã mua một ngôi nhà vừa được sửa chữa và mọi thứ đều không ổn, đặc biệt là máy điều hòa bị bám tuyết” - bà Byrne nói.
Phần tuyết bám trên hệ thống điều hòa này là dấu hiệu của cơn ác mộng đối với khí hậu toàn cầu vì nó khiến hóa chất làm lạnh bị rò rỉ ra ngoài.
Loại khí nhà kính mạnh nhất
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), trên toàn thế giới, nhu cầu về điều hòa không khí đang tăng lên khi nhiệt độ tăng và người dân có thu nhập cao hơn. Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) và IEA, số lượng thiết bị làm mát toàn cầu ước tính sẽ lên tới 9,5 tỉ trong khoảng từ nay đến năm 2050.
Chất làm lạnh được sử dụng phổ biến trong các hệ thống điều hòa. Khi chất làm lạnh rò rỉ, chúng có sức tàn phá rất lớn đối với bầu khí quyển của Trái Đất.
Theo AP, các chất làm lạnh này là “loại khí nhà kính mạnh nhất mà khoa học hiện đại biết đến” và chúng đang được sử dụng rộng rãi trong những năm gần đây.
Một trong những loại chất làm lạnh phổ biến nhất là R-410A. Chất này gây hại cho khí hậu gấp 2.088 lần so với carbon dioxide - loại khí sinh ra từ việc đốt than và xăng dầu.
Theo đài BBC, trong R-410A còn có hydrofluorocarbons (HFCs). HFCs có khả năng hấp thụ bức xạ hồng ngoại, giữ nhiệt bên trong khí quyển thay vì để nó thoát ra ngoài không gian. Điều này tạo ra hiệu ứng nhà kính làm ấm Trái Đất.
Ông Doug Parr - nhà khoa học khí hậu tại Tổ chức môi trường Greenpeace - nói rằng vì HFCs là loại khí mạnh có thể tồn tại trong khí quyển tới 29 năm nên cần phải loại bỏ dần dần chúng.
“Một khi chúng được sản xuất, rất khó để giải quyết chúng” - ông Parr nói.
Đây là lý do tại sao Đạo luật Không khí sạch của Mỹ cấm hành vi cố ý thải các chất làm lạnh. Ngoài ra, cơ quan bảo vệ môi trường của Mỹ cũng đề ra lộ trình nhằm loại bỏ việc sử dụng chất làm lạnh.
Mỗi khi đến một hộ gia đình sửa chữa máy điều hòa, xe tải của bà Byrne thường chất đầy các dụng cụ như hộp, ống dẫn, bình chứa. Trong số bình chứa này có một bình màu hồng chứa R-410A.
Khi xử lý hệ thống điều hòa bị rò rỉ chất làm lạnh, bà Byrne sẽ xả phần chất làm lạnh còn lại trong máy điều hòa vào một trong các bình chứa. Sau đó, bà mới bắt đầu tháo rời các bộ phận của máy điều hòa. Điều này góp phần ngăn khí làm lạnh tiếp tục bị thải vào không khí.
Tuy nhiên, máy điều hòa không phải là thiết bị duy nhất có chứa chất làm lạnh gây hại môi trường.
Ông Eckhard Groll - chuyên gia về điện lạnh và kỹ thuật cơ khí tại ĐH Purdue (Mỹ) - cho biết ô tô cũng tạo ra những chất siêu ô nhiễm này.
Theo ông Groll, hệ thống điều hòa không khí trên các ô tô “dễ bị rò rỉ” và trung bình, khoảng 25% chất làm lạnh từ ô tô bị rò rỉ ra ngoài mỗi năm. Chỉ tính riêng ở Mỹ, 200 triệu ô tô ở nước này có thể thải ra hơn 43.000 tấn chất làm lạnh mỗi năm.
Siêu thị cũng là một trong những nguồn chính rò rỉ chất làm lạnh ra môi trường. Các siêu thị có đường ống làm lạnh lớn để mang chất làm lạnh đến những tủ đông và tủ mát.
Bà Danielle Wright - Giám đốc điều hành của nhóm vận động Hội đồng Điện lạnh Bền vững Bắc Mỹ - cho biết trung bình mỗi siêu thị rò rỉ khoảng 25% chất làm lạnh mỗi năm.
“Tôi không nói rằng các siêu thị nhất thiết phải cắt giảm hệ thống làm lạnh. Nhưng họ nên lắp hệ thống chống rò rỉ. Điều này sẽ tiết kiệm hơn so với việc để chất làm lạnh rò rỉ ra ngoài” - bà Wright nói.
Biện pháp thay thế
Nhu cầu giảm thiểu rò rỉ chất làm lạnh đã thúc đẩy ngành công nghiệp tái chế chất này ra đời.
Công ty A-Gas Rapid Recovery (Mỹ) là một trong những doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực nói trên. Ông Mike Armstrong - Chủ tịch công ty A-Gas Rapid Recovery - cho biết một số chất làm lạnh có thể được sử dụng nhiều lần và có tuổi thọ 30 năm.
Để tái sử dụng, A-Gas Rapid Recovery tiếp nhận chất làm lạnh và máy làm lạnh từ khắp nơi. Trong quá trình tái chế, họ xả các chất làm lạnh ra, tinh chế, thu hồi các hóa chất nguy hiểm.
Đối với những chất làm lạnh không thể tái sử dụng, công ty sẽ đưa chúng qua quá trình nhiệt phân để phá hủy chúng.
Song song với đó, ngành hóa chất cũng đang tìm nguồn thay thế các chất làm lạnh nguy hiểm như R-410A.
Cho đến nay, các nhà khoa học đã tìm ra một số loại hóa chất ít có tác động đến khí hậu. Tuy nhiên, chúng lại có những đặc tính tiêu cực khác như dễ cháy và ẩn chứa nhiều nguy cơ gây hại.
Một số nhà nghiên cứu đang xem xét dùng carbon dioxide như một chất làm lạnh. Tuy nhiên, ông Groll cho rằng điều này buộc người dùng phải thay đổi hệ thống điều hòa đang sử dụng.
Ở cấp độ toàn cầu, những nỗ lực hạn chế sử dụng chất làm lạnh cũng đang được triển khai. Năm 2016, các đại diện từ hơn 150 quốc gia đã ký Bản sửa đổi Kigali thuộc Nghị định thư Montreal. Theo đó, các nước đồng ý giảm 80% mức tiêu thụ HFCs từ nay đến năm 2047.
