Báo cáo đánh giá giữa kỳ về kinh tế-xã hội, Chính phủ đưa ra nhận định do hạn chế ngân sách, đồng thời chính sách thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ chưa có cơ chế bảo lãnh rủi ro doanh thu, tỉ giá… nên rất khó thu hút được các nhà đầu tư (NĐT) vào lĩnh vực giao thông theo hình thức BOT. “Tôi nhận thấy các nhận định trên là sát với thực tế. Tuy nhiên, còn một số vấn đề về tổ chức thực hiện cần phải được tháo gỡ…” - đại biểu (ĐB) Đinh Văn Nhã (Phú Yên) phát biểu tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế-xã hội của Quốc hội sáng 26-10.
Doanh nghiệp sợ vỡ phương án tài chính
ĐB Nhã nhấn mạnh các cam kết hợp đồng của một số cơ quan quản lý nhà nước đối với NĐT đã, đang và sẽ đem lại nhiều rủi ro về doanh thu, gây thiệt hại nghiêm trọng cho các NĐT kết cấu hạ tầng đồng bộ theo hình thức BOT.
Ông Nhã dẫn chứng: Công ty Cổ phần Đèo Cả (chủ đầu tư hầm đèo Cả, đèo Cù Mông và dự án mở rộng hầm đường bộ Hải Vân) được đầu tư dự án hầm đèo Cả với suất đầu tư lớn nhưng chỉ được thu bằng mức phí đường bộ quốc lộ 1 là thấp.
Bên cạnh đó, phương án tài chính thu phí để hoàn vốn cho dự án đèo Hải Vân để bù vào hai khoản đã ứng cho Nhà nước (900 tỉ đồng để sửa chữa, mở rộng hầm Hải Vân giai đoạn 1 và 300 tỉ đồng xin vận hành đèo Hải Vân). Nhưng thực tế, theo ĐB Nhã thì từ năm 2016 đến nay, chủ đầu tư chưa thực hiện thu phí do không thể lập thêm trạm thu phí ở Nam hầm Hải Vân. Lý do, trước đó Bộ GTVT đã lập sai vị trí trạm thu phí Bắc đèo Hải Vân để thu phí hoàn vốn cho dự án hầm Phước Tượng-Phú Gia.
Bên trong hầm Đèo Cả. Ảnh: TẤN LỘC
“Thực tế trên làm mất khoản thu lớn cho NĐT và Nhà nước phải bố trí ngân sách để duy trì vận hành đèo Hải Vân theo đúng cam kết” - ĐB Nhã thông tin.
Ông Nhã cũng cho rằng Bộ GTVT đã vi phạm hợp đồng với chủ đầu tư khi báo cáo Chính phủ không lập trạm thu phí La Sơn-Túy Loan. Sự việc này khiến từ 1-1-2019, Công ty Cổ phần Đầu tư Đèo Cả không được tổ chức thu phí. Tuy Nhà nước phải bố trí ngân sách để bù nguồn thu này theo đúng cam kết, “nhưng điều quan trọng là điều đó đã làm giảm sút niềm tin của NĐT, các tổ chức tín dụng cho vay vốn tín dụng để thực hiện dự án”.
ĐB Đinh Văn Nhã cũng đề cập đến hạng mục hầm đèo Cả và đường dẫn hầm Cổ Mã ban đầu được đầu tư theo hình thức BT và BOT. Theo đề nghị của Chính phủ, Quốc hội khóa XIII phê duyệt bố trí vốn ngân sách là hơn 5.000 tỉ đồng nhưng thực cấp hơn 3.000 tỉ đồng.
Sau đó Chính phủ quyết định mở rộng dự án, đầu tư BOT hầm Cổ Mã và mở rộng hầm Hải Vân, đồng thời cho phép sử dụng nguồn dư còn lại của dự án trên để ưu tiên mở rộng giải phóng mặt bằng, tái định cư. Nhưng Ủy ban Thường vụ Quốc hội không tán thành nên giao Chính phủ thu hồi số tiền dư.
“Theo kiến nghị gần đây của cơ quan kiểm toán nhà nước, các vướng mắc này chậm được giải quyết thì có thể một, hai tháng nữa Công ty Đèo Cả phải buộc đóng hầm đèo Cả, bỏ dự án hầm đèo Cù Mông còn dở dang và bàn giao công việc vận hành đèo Hải Vân cho cơ quan quản lý nhà nước” - vị ĐB nhấn mạnh.
Bộ GTVT nói gì?
Về những vấn đề ĐB Đinh Văn Nhã đề cập, đại diện Bộ GTVT cho biết trước đây Thủ tướng Chính phủ cho phép NĐT được thu phí trên tuyến đường Hồ Chí Minh đoạn La Sơn-Túy Loan để hoàn vốn cho dự án BOT đèo Cả. Thực hiện Nghị quyết số 437 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết 83 (tháng 6-2018), Bộ GTVT đã rà soát tổng thể các trạm BOT có bất cập để đề xuất giải pháp xử lý.
Theo đó, do dự án đoạn La Sơn-Túy Loan thực hiện theo hình thức BT, việc NĐT thu phí trên đường La Sơn-Túy Loan để hoàn vốn cho dự án BOT đèo Cả trong giai đoạn hiện nay là bất cập, dễ gây phản ứng của người dân do đầu tư một nơi, thu phí một nơi.
Để giải quyết bất cập này, Bộ GTVT báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án hỗ trợ NĐT bằng tiền ngân sách nhà nước thay vì lập trạm thu phí. Hiện tại Văn phòng Chính phủ đang lấy ý kiến của các bộ, ngành liên quan để xem xét, giải quyết.
Tương tự, việc mở rộng hầm Hải Vân trước đây dự kiến sẽ có một trạm phía Nam (khu vực Đà Nẵng) để thu phí cho dự án mở rộng hầm Hải Vân. Nhưng điều đó không thực hiện được do phía Bắc (khu vực Huế) đã có trạm Bắc Hải Vân thu phí cho dự án xây dựng hầm Phước Tượng-Phú Gia (giữa hai trạm cách nhau chỉ hơn 10 km). Sau khi rà soát, Bộ GTVT nhận thấy nếu thu phí cả hai trạm, người dân đi qua hầm Hải Vân sẽ phải mất phí hai lần, có thể gây bức xúc.
“Để giải quyết vấn đề này, Bộ GTVT đã làm việc với NĐT và thống nhất phương án không thành lập trạm ở phía Nam hầm Hải Vân mà sử dụng trạm ở Bắc Hải Vân để thu chung cho hai dự án (Phước Tượng-Phú Gia và mở rộng Hầm Hải Vân). Đến nay, Bộ GTVT đã ký phụ lục hợp đồng với các NĐT để thống nhất phương án thu hồi vốn cho hai dự án này” - lãnh đạo Bộ GTVT lý giải.
Về việc thu hồi 1.180 tỉ đồng vốn nhà nước hỗ trợ cho dự án như ĐB trình bày ở trên, Bộ GTVT cho biết: Để bảo đảm phương án tài chính của dự án, đơn vị đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép bổ sung 1.180 tỉ đồng từ kế hoạch vốn giai đoạn 2016-2020 nhằm hỗ trợ cho dự án.
Liên quan đến mức phí, Bộ GTVT cũng khẳng định do tính chất đặc thù của công trình hầm có vốn đầu tư lớn hơn nhiều so với đường bộ nên mức giá dịch vụ của công trình hầm cũng phải có tính chất đặc thù. Bộ GTVT đã giao cho Vụ Tài chính tham mưu sửa đổi Thông tư số 35/2016 để xây dựng khung mức giá dịch vụ phù hợp với tính chất đặc thù của công trình hầm, làm cơ sở để cho phép NĐT thu giá dịch vụ, bảo đảm phương án tài chính của dự án.
“Hiện nay những vướng mắc về phương án tài chính của dự án, Bộ GTVT đang nỗ lực phối hợp với NĐT và các bộ, ngành liên quan để giải quyết. Tuy nhiên, do cơ chế, chính sách về quản lý nguồn vốn đầu tư công rất chặt chẽ nên không thể một sớm một chiều…” - lãnh đạo Bộ GTVT nhấn mạnh.
