Bộ GTVT đang lấy ý kiến các bộ, ngành về phương án thí điểm thu phí chín đoạn, tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư, đưa vào khai thác trước năm 2025.
Căn cứ đề xuất thu phí
Cụ thể, Bộ GTVT lấy ý kiến phương án thu phí cho các cao tốc gồm: TP.HCM - Trung Lương; tám đoạn thuộc cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 1: Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Cam Lộ - La Sơn, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây và cầu Mỹ Thuận 2.
Thời gian thực hiện thí điểm thu phí theo cơ chế phí tối đa là năm năm kể từ thời điểm triển khai thu phí cho đến khi quy định pháp luật về thu phí sử dụng đường cao tốc được Quốc hội thông qua.
 |
Cao tốc Phan Thiết - Vĩnh Hảo, một trong những đoạn cao tốc được Bộ GTVT đề xuất thí điểm thu phí. Ảnh: PHƯƠNG NAM |
Số tiền thu được Bộ GTVT kiến nghị sau khi trừ chi phí tổ chức thu, sẽ nộp trực tiếp vào ngân sách nhà nước.
Về căn cứ đề xuất, Bộ GTVT cho biết việc đầu tư đường cao tốc mang lại lợi ích to lớn cho kinh tế - xã hội nói chung và người sử dụng đường cao tốc nói riêng. Người sử dụng đường cao tốc sẽ tiết kiệm được thời gian và chi phí vận hành xe.
Về mức phí, Bộ GTVT khẳng định chưa đưa ra mức thu phí dự kiến như các báo thông tin. Với mức phí như một số báo chí và mạng xã hội thông tin, đó chỉ là so sánh lợi ích người sử dụng đường cao tốc so với quốc lộ chứ không phải mức phí dự kiến.
Trên cơ sở phân tích ba tuyến cao tốc đang vận hành gồm Cầu Giẽ - Ninh Bình, TP.HCM - Trung Lương và TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, Bộ GTVT nhận thấy kết quả lượng hóa chi phí vận hành và chi phí thời gian của xe so với lưu thông tuyến trên quốc lộ song hành, xe lưu thông trên cao tốc sẽ được lợi ích tốt. Cụ thể, lợi ích bình quân 5.265 đồng/km, trong đó 25% từ tiết kiệm chi phí vận hành xe và 75% từ tiết kiệm thời gian hàng hóa và hành khách trên đường.
Chờ hoàn thiện cơ sở pháp lý
Lý giải thêm về lợi ích đối với các xe khi sử dụng cao tốc, theo Bộ GTVT, loại xe thu được lợi ích lớn nhất là xe khách từ 30 ghế trở lên với bình quân 12.348 đồng/km. Xe thu được lợi ích thấp nhất là xe tải trên hai tấn với lợi ích bình quân là 1.974 đồng/km.
Cũng theo Bộ GTVT, hiện nay có 12 tuyến cao tốc thực hiện thu tiền theo cơ chế giá, mức thu dao động 1.000 ~ 2.100 đồng/PCU (đơn vị xe con quy đổi)/km tùy theo phương án tài chính của dự án. Mức thu bình quân là 1.652 đồng/PCU/km.
Bộ GTVT cho biết khi thông qua chủ trương đầu tư các dự án cao tốc Bắc - Nam, đường vành đai 3 TP.HCM, cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, Biên Hòa - Vũng Tàu và Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, Quốc hội giao Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với các bộ liên quan xây dựng phương án thu hồi vốn đầu tư để hoàn trả vào ngân sách.
Sở dĩ Bộ GTVT đề xuất thí điểm chính sách này vì pháp luật hiện hành chỉ quy định thu tiền sử dụng dịch vụ đường bộ các dự án đầu tư để kinh doanh (dự án BOT) theo cơ chế giá. Chưa có quy định pháp luật về thu tiền sử dụng đường cao tốc do Nhà nước đầu tư và quản lý theo cơ chế giá hay phí.
Sau khi cơ sở pháp lý về thu phí sử dụng đường cao tốc qua trạm thu phí được hoàn thiện, Bộ GTVT sẽ chỉ đạo cơ quan được giao quản lý đường cao tốc xây dựng các đề án khai thác (bao gồm cả việc tổ chức thu tiền) đối với tuyến cao tốc đã được chấp thuận thực hiện thí điểm trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để triển khai theo quy định pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và các quy định pháp luật có liên quan.
Ông Lê Trung Tính, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô hành khách TP.HCM, cho biết: Hiện nay, luật pháp Việt Nam chưa cho phép trường hợp Nhà nước bỏ tiền ra để làm đường rồi thu phí để hoàn vốn dự án đó. Cho nên Bộ GTVT đang đề xuất ở đây là thí điểm thu phí trong khi chờ Quốc hội thông qua.
Theo ông Tính, hiệp hội rất hoan nghênh Nhà nước đã bỏ tiền xây dựng cao tốc để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, nền kinh tế cũng đang khó khăn, ngành vận tải cũng chưa được phục hồi nên hiệp hội đề xuất chưa nên vội thu phí, làm tăng thêm gánh nặng cho các đơn vị vận tải.•
Ba nguyên tắc xây dựng mức phí
Bộ GTVT cho biết mức phí sẽ được xác định theo ba nguyên tắc. Thứ nhất, mức thu phải phù hợp với lợi ích và khả năng chi trả của người sử dụng.
Thứ hai, mức thu được xây dựng trên cơ sở tổng số phí thu được sau khi bù đắp chi phí tổ chức thu phải đảm bảo còn dư để cân đối vào ngân sách nhà nước. Thứ ba, mức thu được tính toán theo từng đoạn, tuyến cao tốc cụ thể để đảm bảo phù hợp với điều kiện khai thác, kinh tế - xã hội từng khu vực.
