Can thiệp quân sự là vì lợi ích của các nước lớn

Nghị quyết 1973 của Hội đồng Bảo an LHQ về Libya có mâu thuẫn với nguyên tắc của Hiến chương LHQ: Chủ quyền quốc gia là bất khả xâm phạm? Báo Pháp Luật TP.HCMđã phỏng vấn Thạc sĩ Hoàng Việt, chuyên gia về công pháp quốc tế ở ĐH Luật TP.HCM.

Thạc sĩ Hoàng Việt (ảnh) giải thích: Chủ quyền quốc gia hàm ý quốc gia đó hoàn toàn độc lập trong đối nội và đối ngoại. Tuy nhiên, chủ quyền quốc gia không mang tính chất tuyệt đối bởi quốc gia phải có nghĩa vụ tuân thủ luật pháp quốc tế.

. Nhưng liệu có khách quan không khi HĐBA LHQ lại ra một nghị quyết cho phép nước ngoài can thiệp quân sự vào Libya?

. Xung đột đang xảy ra ở một số nước nhưng tại sao HĐBA lại chỉ cho phép can thiệp quân sự với Libya?

+ Đúng là có nhiều cuộc chiến tranh nhưng HĐBA lại không can thiệp, ví dụ như giữa Israel với Palestine. Mỗi lần các thành viên HĐBA đệ trình nghị quyết nghiêm khắc với Israel thì đều bị Mỹ, đồng minh của Israel, phủ quyết. Có lẽ can thiệp quân sự với mục đích nhân đạo, bảo vệ thường dân chỉ là cái cớ. Còn nguyên nhân sâu xa để các thành viên HĐBA bỏ phiếu cho Nghị quyết 1973 có thể vì Libya rất giàu tài nguyên dầu mỏ. Nếu hạ được chính quyền Gaddafi, lập ra chính quyền mới thì có thể chi phối được chính quyền đó, tạo ảnh hưởng trong khu vực và bảo đảm nguồn cung cấp dầu mỏ ổn định cho một số cường quốc.

Chiến dịch tấn công Libya mở màn ngay sau hội nghị thượng đỉnh tại Paris (Pháp) ngày 19-3 với thành phần tham dự gồm Liên minh châu Âu, Liên minh châu Phi, Liên đoàn Ả Rập, Tổng Thư ký LHQ Ban Ki-moon và Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton. Ảnh: AFP

. Trước đây, có nhiều cuộc can thiệp quân sự từ nước ngoài vào một quốc gia có chủ quyền mà chẳng cần LHQ cho phép. Hậu quả pháp lý của các cuộc can thiệp ấy có khác gì với chiến tranh Libya bây giờ?

+ Khác nhau chủ yếu ở chỗ có được HĐBA cho phép hay không và việc này dẫn tới dư luận quốc tế đánh giá về tính chính đáng của cuộc can thiệp quân sự. Tấn công mà không được phép của HĐBA thậm chí bị coi là chiến tranh xâm lược, trở thành cớ cho cuộc can thiệp quân sự khác được LHQ bật đèn xanh. Ví dụ sau khi Tổng thống Saddam Hussein đưa quân xâm chiếm Kuwait, HĐBA đã ra nghị quyết cho phép Mỹ và liên quân tiến hành chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất năm 1991.

Liên Xô đưa quân vào Afghanistan năm 1979 nhằm tranh đua ảnh hưởng chính trị trong chiến tranh lạnh. Mỹ và liên quân tấn công Iraq và Afghanistan để gây ảnh hưởng đến Trung Đông, nơi cung cấp dầu mỏ lớn của thế giới. Cuộc chiến do các nước lớn phát động để sắp đặt chính phủ như các quân cờ trong bàn cờ lớn nhằm phục vụ cho các mục tiêu chính trị, kinh tế, quân sự riêng.

. Qua các diễn biến, ông có thể bình luận gì về thái độ và mối quan hệ của các nước lớn trong chiến tranh/hòa bình?

+ Một biện pháp kinh điển để gây ảnh hưởng là thông qua chiến tranh. Người ta có thể lấy mục đích nhân quyền, nhân đạo làm lý do can thiệp vào nước khác. Nghị quyết 1973 mà HĐBA vừa thông qua cũng vậy. Nghị quyết diễn giải yêu cầu về nhân đạo tại chương VII Hiến chương LHQ cho rằng chính quyền Gaddafi đã tàn sát dân thường đến mức cộng đồng quốc tế có nghĩa vụ can thiệp. Trong những trường hợp như thế, các nước luôn bị cuốn vào vòng ảnh hưởng của từng cường quốc đó. Vì thế với những quốc gia nhỏ như Việt Nam, điều hết sức cần thiết là tìm hiểu các mối quan hệ bản chất chi phối sân khấu chính trị quốc tế để từ đó đưa đến sách lược đúng đắn.

. Xin cảm ơn ông.

NGHĨA NHÂN thực hiện