Mẹ tôi mất khi anh em tôi còn rất nhỏ. Cha một mình nuôi 3 anh em. Cha tôi có 2 căn nhà do ông đứng tên.
Khi cha mất được 1 năm, chúng tôi lấy di chúc của cha ra thì thấy trong di chúc cha chỉ định đoạt tài sản là căn nhà cho anh trai đầu tôi để thờ cúng. Còn căn nhà còn lại không thấy cha di chúc cho ai. Ông bà nội thì mất từ lúc chúng tôi chưa sinh ra.
Tôi xin hỏi luật sư, anh trai tôi đã được cha di chúc để lại một căn nhà rồi thì anh tôi có được hưởng thừa kế căn còn lại nữa không?
Bạn đọc Đăng Minh (quận 3, TP.HCM)
Luật sư Phạm Minh Tâm, Đoàn Luật sư TP.HCM, trả lời:
Bộ Luật Dân sự 2015 quy định: Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật. Mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền để lại tài sản của mình cho người khác và quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Còn thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định.
Khoản 1, Điều 650 Bộ Luật Dân sự quy định thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
- Không có di chúc;
- Di chúc không hợp pháp;
- Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
- Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Bên cạnh đó, Khoản 2, Điều 650 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:
- Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;
- Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;
- Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
Do đó, trong trường hợp bạn nêu, tài sản của cha để lại là 2 căn nhà thì 1 căn đã được định đoạt theo di chúc, nếu di chúc hợp pháp thì sẽ có hiệu lực pháp luật; 1 căn nhà còn lại chưa được định đoạt trong di chúc sẽ được chia theo pháp luật.
Điều 651 Bộ Luật này quy định những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
- Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
- Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
- Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Như vậy, anh trai bạn dù đã được hưởng 1 căn nhà theo di chúc thì vẫn có quyền được hưởng phần thừa kế trong căn nhà còn lại theo quy định về thừa kế theo pháp luật. Căn nhà chưa được định đoạt trong di chúc sẽ được chia đều cho 3 anh em, mỗi người phần bằng nhau.
