Ngày 17-4, tại phiên họp thứ 32, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.
Đây là dự án Luật hoàn toàn mới, lần đầu tiên được Quốc hội khoá XV đưa vào chương trình và dự kiến được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp tháng 5 tới.
Dự thảo trình xin ý kiến Thường vụ Quốc hội giữ nguyên hệ thống hình phạt với người chưa thành niên phạm tội như BLHS hiện hành, gồm: cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ và tù có thời hạn.
Về hình phạt tiền, Điều 103 dự thảo quy định “phạt tiền được áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội, nếu người đó có thu nhập hoặc có tài sản riêng”.
Mức tiền phạt đối với người chưa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội không quá một phần hai mức tiền phạt mà điều luật quy định.
Mức tiền phạt đối với người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội không quá một phần ba mức tiền phạt mà điều luật quy định.
Như vậy, so với BLHS hiện hành, dự thảo Luật đã mở rộng đối tượng người chưa thành niên phạm tội từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi có thu nhập hoặc có tài sản riêng được áp dụng hình phạt tiền.
Thẩm tra, Uỷ ban Tư pháp có ý kiến khác nhau về nội dung này. Theo đó, có ý kiến trong cơ quan thẩm tra tán thành với quy định tại dự thảo. Lý do, theo quy định của BLHS hiện hành, cùng là người dưới 18 tuổi nhưng chỉ cho áp dụng hình phạt tiền đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi có thu nhập hoặc có tài sản riêng.
Trong khi đó, người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi có tài sản riêng lại không được áp dụng hình phạt tiền (chỉ bị áp dụng hình phạt tù hoặc cải tạo không giam giữ) là chưa bảo đảm công bằng.
Báo cáo thẩm tra dẫn chứng người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội tổ chức đua xe trái phép (Điều 265) hay tội đua xe trái phép (Điều 266) nếu có đủ điều kiện áp dụng Điều 54 của BLHS (Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng) được áp dụng khoản 1 các điều này mà có tài sản thì không được áp dụng hình phạt tiền.
“Quy định như dự thảo Luật không chỉ khắc phục bất cập của luật hiện hành, mà còn góp phần thực hiện tốt yêu cầu của Nghị quyết 48-NQ/TW và Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền”- ý kiến này nhận định.
Tuy nhiên, ý kiến khác trong cơ quan thẩm tra lại cho rằng người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng. Do vậy, không nên đặt ra vấn đề quy định hình phạt tiền với đối tượng này.
Một số ý kiến khác đánh giá bất cập chủ yếu trong quy định về hình phạt tiền hiện nay liên quan đến đối tượng người chưa thành niên phạm tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. Theo quy định của BLHS, người từ đủ 16 tuổi trở lên và người từ đủ 18 tuổi trở lên đều phải chịu trách nhiệm về mọi tội phạm (trừ những tội phạm mà BLHS có quy định khác).
Trong khi đó, người từ đủ 18 tuổi trở lên không có thu nhập hoặc không có tài sản riêng vẫn có thể được áp dụng hình phạt tiền; còn người từ đủ 16 tuổi trở lên chỉ được áp dụng hình phạt tiền nếu có thu nhập hoặc có tài sản riêng. Điều này là chưa công bằng trong chính sách xử lý.
Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thực tế 6 năm thi hành BLHS vừa qua, nhiều địa phương không có người chưa thành niên nào, hoặc rất hiếm trường hợp người chưa thành niên được áp dụng hình phạt tiền.
Từ lập luận trên, ý kiến này đề nghị sửa đổi điều kiện áp dụng hình phạt tiền với người chưa thành niên phạm tội là người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi tương tự như đối với người đã trưởng thành quy định tại Điều 35 của BLHS.
Nêu ý kiến tại phiên họp, Trưởng ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng bất cập chủ yếu trong quy định về hình phạt tiền hiện nay liên quan đến đối tượng người chưa thành niên phạm tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. Theo bà, quy định như BLHS hiện hành “chưa nhân văn” và “chưa công bằng” trong chính sách xử lý.
“Tôi đề nghị nghiên cứu thêm nội dung này để thể hiện tính nhân văn cao hơn trong dự thảo luật”- bà Thanh nói.
