Để quản lý rủi ro gian lận, lừa đảo trực tuyến trong thương mại điện tử (TMĐT), các nhà quản lý đề xuất cần định danh và xác thực điện tử người bán hàng, người tham gia livestream.
Tạo môi trường kinh doanh online lành mạnh
Dự Luật Thương mại điện tử (TMĐT) đang được trình Quốc hội. Một trong những vấn đề đáng quan tâm là đề xuất định danh cá nhân người bán và người livestream bán hàng.
Theo đó, Chính phủ đề xuất định danh người bán hàng online trong nước qua VNeID. Người bán nước ngoài sẽ được định danh qua giấy tờ chứng minh tính hợp pháp. Ngoài ra, trong các giao dịch, người bán cũng cần sử dụng tài khoản thanh toán của mình.
Với hoạt động livestream bán hàng, chủ nền tảng phải xác thực danh tính người livestream, công khai và kiểm soát nội dung bán hàng theo thời gian thực. Các nền tảng cũng có trách nhiệm lưu trữ toàn bộ dữ liệu (hình ảnh, âm thanh) của buổi livestream trong ít nhất 1 năm.
Về phía người livestream, họ cần cung cấp thông tin cho chủ nền tảng TMĐT để phục vụ việc định danh. Đồng thời, họ phải thực hiện đúng nội dung quảng cáo đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận. Trang phục, ngôn ngữ, hình ảnh trên phiên livestream cũng phải đáp ứng tiêu chuẩn đạo đức xã hội, thuần phong mỹ tục.
Ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và Công nghệ số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, cho rằng cùng với tốc độ phát triển nhanh của TMĐT Việt Nam, tình trạng lừa đảo trực tuyến ngày càng nhiều.
Điều này đặt ra yêu cầu bức thiết phải triển khai các giải pháp đảm bảo an toàn, tin cậy cho giao dịch điện tử. Trong đó, định danh và xác thực điện tử, ví dụ qua ứng dụng VNeID của Bộ Công an, được coi là giải pháp hữu hiệu để xây dựng lòng tin vào các hoạt động kinh tế số.
Ông Nguyễn Bình Minh, Trưởng Ban Phát triển nguồn lực, Hiệp hội TMĐT Việt Nam (Vecom), cũng nhìn nhận việc định danh và xác thực điện tử người bán hàng, người tham gia livestream trên nền tảng TMĐT là xu thế tất yếu. Điều này phù hợp với sự phát triển của TMĐT trong những năm gần đây. Thậm chí, các nhà quản lý cũng nên cân nhắc việc thực hiện truy xuất nguồn gốc cho hàng hóa bán trên nền tảng.
Việc làm này sẽ giúp quy trách nhiệm của người bán hàng và nền tảng cung cấp dịch vụ, từ đó đảm bảo cho TMĐT phát triển ổn định, bền vững.
Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, quy mô thị trường TMĐT năm 2025 sẽ sớm vượt mốc 25 tỉ USD. Dự kiến đến năm 2030, quy mô thị trường xấp xỉ đạt 63 tỉ USD
Trưởng Ban Phát triển nguồn lực của Vecom cho biết, trước đây, nhằm thu hút người dùng kinh doanh trên TMĐT, chúng ta không ràng buộc quá nhiều thủ tục. Đơn cử, người bán, thậm chí người mua, chỉ cần có địa chỉ email và tên cửa hàng/tài khoản là có thể tham gia. Tuy nhiên, chính sự dễ dãi này dẫn đến tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.
Bên cạnh đó, dù đã có chính sách thu thuế người kinh doanh trực tuyến, nhưng nếu không định danh nhà bán hàng, người livestream sẽ dễ tạo kẽ hở trốn thuế. Điều này đặc biệt đúng với người bán tại các mạng xã hội có hoạt động TMĐT.
Ông Minh giải thích: "Họ có thể dùng một tài khoản ảo, nhân thân ảo để mở gian hàng hoặc nhiều gian hàng trên sàn TMĐT. Vì vậy, nếu không định danh, cơ quan chức năng sẽ không thể quy các gian hàng này về một mối để thu và có thể xảy ra thất thoát thuế".
Các sàn TMĐT sẵn sàng
Về phía sàn TMĐT, đại diện Lazada Việt Nam đánh giá quy định xác thực danh tính điện tử của người bán và người livestream trong dự thảo Luật TMĐT là cần thiết. Quy định này tạo hành lang pháp lý để quản lý giao dịch và người tham gia trên sàn TMĐT.
Đại diện sàn nói: "Về phía sàn, chúng tôi nỗ lực quản lý việc quảng cáo chân thật bằng cách hợp tác với các công ty quản lý livestreamer uy tín và chuyên nghiệp, cung cấp thông tin sản phẩm chính xác đến livestreamer".
Đại diện Lazada cũng khẳng định doanh nghiệp sẽ phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý. Doanh nghiệp cũng tích cực tham gia ý kiến trong quá trình hoàn thiện luật và các văn bản hướng dẫn, nhằm đảm bảo quy định khả thi, phù hợp thực tiễn.
Bà Vũ Xuân Linh, Giám đốc quan hệ đối tác chiến lược Công ty TNHH Shopee, cũng nhấn mạnh định danh người bán không chỉ là yêu cầu pháp lý. Đây còn là cam kết của Shopee trong việc bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao niềm tin vào giao dịch trực tuyến. Đây cũng là giải pháp quan trọng góp phần xây dựng môi trường TMĐT minh bạch, an toàn và bền vững tại Việt Nam.
Theo bà Linh, từ hai năm trở lại đây, Shopee đã chủ động triển khai kế hoạch phát triển thị trường thương mại an toàn, bền vững. Một trong những trọng tâm là ứng dụng định danh điện tử cho người bán.
Bà Linh thông tin: “Từ tháng 6-2025, Shopee đã phối hợp với Cục C06 (Bộ Công an) triển khai định danh toàn bộ người bán trên sàn qua căn cước công dân gắn chip. Tính đến ngày 30-10-2025, nền tảng đã hoàn tất định danh 81% nhà bán hàng và đặt mục tiêu đạt 100% trong thời gian tới. Đặc biệt, 100% người bán mới hiện nay buộc phải hoàn tất quy trình định danh trước khi được phép kinh doanh”.
Vị này cho rằng, mục tiêu của sàn là xây dựng một không gian giao dịch an toàn, minh bạch và đáng tin cậy cho cả người bán lẫn người mua.
Các nhà bán hàng trên sàn TMĐT cũng đồng tình với đề xuất định danh điện tử. Ông Trần Lâm, Giám đốc Công ty TNHH Natural House, tin rằng điều này sẽ giảm thiểu cạnh tranh không lành mạnh, các hoạt động gian lận, lừa đảo và giả mạo thông tin trên môi trường kinh doanh số.
Tương tự, bà Nguyễn Thị Ánh Hồng, Giám đốc TMĐT, hệ thống bán lẻ 24hStore, cũng kỳ vọng việc đưa định danh qua VNeID trên TMĐT sẽ là "bệ đỡ" pháp lý. Điều này giúp khẳng định uy tín cho các doanh nghiệp chân chính, tạo khác biệt so với các kênh bán hàng thiếu minh bạch, nhất là trên môi trường livestream.
Trình bày dự thảo Luật Thương mại điện tử trước Quốc hội sáng 3-11 vừa qua, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết livestream bán hàng hiện mới được quản lý như hình thức quảng cáo, chưa có quy định riêng với các chủ thể tham gia, định danh tài khoản hay nghĩa vụ nộp thuế.
Trên thực tế, nhiều buổi livestream doanh thu hàng tỷ đồng nhưng Nhà nước không thu được thuế, thậm chí không ít trường hợp thổi phồng công dụng sản phẩm, ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng.
Bên cạnh đó, hàng giả, xâm phạm sở hữu trí tuệ trên sàn vẫn chưa được kiểm soát triệt để. Hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới tăng trưởng nhanh cũng kéo theo rủi ro hàng giả, kém chất lượng, gian lận giao dịch và nguy cơ thất thu thuế.
