Giám định pháp y là một ngành khoa học, sử dụng những thành tựu khoa học trong lĩnh vực y học, sinh học, hóa học, vật lý học, tin học... để đáp ứng những yêu cầu của pháp luật trong hoạt động tố tụng hình sự và dân sự thông qua hoạt động giám định khi được các cơ quan trưng cầu.
Khi xảy ra hành vi xâm hại tình dục, để có căn cứ khởi tố, truy tố và xét xử thì ngoài các nhân chứng, vật chứng có liên quan, kết luận giám định pháp y được coi là một trong những bước quan trọng để làm căn cứ, khẳng định ai là người thực hiện hành vi phạm tội và sẽ bị khởi tố, truy tố, xét xử về tội gì trong các tội xâm hại tình dục phụ nữ và trẻ em được quy định trong Bộ luật Hình sự.
Theo Thông tư 47/2013/TT-BYT của Bộ Y tế về quy trình giám định pháp y, quy trình giám định xâm hại tình dục được quy định khá chặt chẽ và cụ thể.
Làm kỹ công tác tư trưởng trước khi giám định
Theo Thông tư 47, hồ sơ đề nghị giám định có thể gửi trực tiếp hoặc qua được bưu điện đều được, gồm: Quyết định trưng cầu, yêu cầu giám định; biên bản lời khai của bị hại, nghi can, nhân chứng; bản sao hợp pháp tất cả hồ sơ liên quan đến giám định và các hồ sơ về y tế có liên quan giám định pháp y.
Trước khi thực hiện giám định, ngoài việc được bảo đảm an ninh, người được giám định sẽ được làm công tác tư tưởng, được giải thích các bước giám định… Nếu là trẻ em dưới 13 tuổi thì phải có người giám hộ.
Các bước giám định được thực hiện như sau:
Giám định nạn nhân bị xâm hại tình dục gồm các bước: Khám tổng quát, khám cơ quan sinh dục, khám hậu môn, khám hầu họng, khám toàn thân, khám chuyên khoa, làm các kỹ thuật cận lâm sáng (siêu âm, xét nghiệm...), chụp phim X-quang, khám nghi can...
Khi giám định nghi can hiếp dâm, gồm các bước khám tổng quát, khám quần áo, dấu vết (xem xét tóc; quần áo, dấu vết rách, vết bẩn, dấu vết sinh học; khám toàn thân về dấu vết của chống cự như vết cào, cắn...), khám bộ phận sinh dục, khám toàn thân, khám chuyên khoa, làm các kỹ thuật cận lâm sáng (siêu âm, xét nghiệm...)...
Bản kết luận giám định pháp y về xâm hại tình dục và giám định nghi can hiếp dâm lưu ý, ngoài việc ghi các dấu vết thu thập được khám lâm sàng, cận lâm sàng thì kết luận giám định không kết luận nạn nhân bị hiếp dâm hoặc không bị hiếp dâm, chỉ nêu dấu vết có tính chất định hướng.
Riêng phần ảnh của người được giám định pháp y và hình ảnh ghi nhận trong quá trình giám định, nếu in trực tiếp vào bản giám định pháp y thì không phải đóng dấu giáp lai ảnh, nếu dán ảnh rời thì phải đóng dấu giáp lai ảnh. Các dấu vết ngoài mô tả tỉ mỉ về bờ mép màu sắc, những tổn thương có điều kiện đặt thước đo thì phải có thước tỉ lệ đi kèm khi chụp ảnh.
Nên khai báo nhanh chóng
Do tính chất đặc thù của loại vụ án xâm hại tình dục phụ nữ và trẻ em mà việc điều tra, giải quyết các vụ án này được cho là khá khó khăn.
TAND Tối cao trong một báo cáo thống kê về “Các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm về xâm hại tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái”, phần nêu những khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết các loại vụ án này đã chỉ rõ:
Có nhiều vụ xâm hại tình dục đối với phụ nữ, trẻ em nhưng không đủ cơ sở để đưa người phạm tội ra trước pháp luật. Nhiều trường hợp trẻ em bị xâm hại tình dục, khi gia đình biết đã lưỡng lự trong cách giải quyết dẫn đến khai báo muộn; không biết cách thu giữ vật chứng cần thiết để giao nộp cho cơ quan chức năng nên vô hình trung đã tạo điều kiện để người thực hiện hành vi phạm tội có đủ thời gian xóa hết dấu vết.
Có trường hợp sau khi bị xâm hại một thời gian dài, người bị hại mới tố cáo hành vi của người phạm tội do sợ danh dự, nhân phẩm của bản thân và gia đình bị ảnh hưởng. Do đó, việc thu thập chứng cứ đầy đủ, chính xác gặp nhiều khó khăn (vùng kín bị hóa sẹo, không thu được tinh dịch…) nên rất khó để xác định người bị hại có bị hiếp dâm hay không và ai là người thực hiện hành vi. Do đó, việc điều tra, truy tố cũng như xét xử của tòa án đối với các trường hợp này rất khó khăn.
Do đó, trong các vụ án xâm hại tình dục, nạn nhân và gia đình cần khai báo nhanh chóng, thu giữ vật chứng cần thiết để giao nộp cho cơ quan chức năng… để vụ án sớm được làm sáng tỏ.
| Các cơ quan giám định gồm Viện Pháp y quốc gia, Viện Pháp y quân đội thuộc Bộ Quốc phòng, Trung tâm giám định pháp y thuộc Viện Khoa học hình sự của Bộ Công an, các Trung tâm Pháp y tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. |
