Đề khá hay
Nhận xét đề văn năm nay, cô Nguyễn Trần Hạnh Nguyên, tổ trưởng tổ ngữ văn, Trường THPT Trưng Vương, cho rằng đề thi khá hay, tương tự đề thi minh họa của Bộ nên học trò đã nắm cách ra đề và ôn tập kỹ. Nội dung đề phù hợp với năng lực HS, đáp ứng được hai mục đích của đề về tốt nghiệp và xét tuyển vào ĐH, CĐ, đảm bảo sự phân hóa trình độ HS.
Theo cô Nguyên, các nội dung này các em đã được học và nắm chắc nên làm bài sẽ tốt. Ở phần đọc hiểu đưa dữ liệu khá gần gũi với các em khi nói về lòng trắc ẩn, sự thấu cảm. Ở câu 1 và 2 của phần đọc hiểu khá đơn giản vì chỉ là nhận biết kiến thức cơ bản. Câu 3 và 4 có tính phân hóa hơn nên đòi hỏi các em đọc kỹ đề và nắm chắc kiến thức đọc hiểu sẽ làm tốt.
Ở phần làm văn, phần nghị luận xã hội yêu cầu các em viết đoạn văn về sự thấu cảm cũng khá dễ dàng để các em liên hệ thực tiễn khi viết. Các em chỉ cần nắm kiến thức và biết vận dụng thực tế là làm được. Còn phần hai về nghị luận văn học cũng khá quen thuộc khi đề cập đến bài thơ Đất nước. Đây là tác phẩm quan trọng trong chương trình học của các em nên hầu như thầy trò nào cũng ôn kỹ. Do đó sẽ không lạ và các em sẽ làm được. Đáng nói đề yêu cầu bình luận quan niệm về đất nước của tác giả là khá hay và mới lạ. Những em nào hiểu bài thơ và lập luận tốt sẽ làm tốt đề này.
Theo cô Nguyên, với đề này, hầu hết các em sẽ dễ đạt điểm trung bình. Điểm 6 và 7 đối với các em khá sẽ nhiều và cũng không quá khó để các em đạt điểm cao theo năng lực của mình.
Chút băn khoăn ở phần nghị luận văn học
TS Trịnh Thu Tuyết, nguyên giáo viên ngữ văn, Trường THPT Chu Văn An, Hà Nội, thuộc hệ thống giáo dục HOCMAI, nhận định: Từ năm 2017, đề thi THPT quốc gia môn ngữ văn có sự thay đổi lớn từ cấu trúc, nội dung đến thời gian thi. Không còn một bài thi ngữ văn thông thường với thời gian làm bài là 180 phút, đề thi năm 2017 chỉ có thời gian làm bài là 120 phút với hai phần là Đọc hiểu và Làm văn. Từng phần của đề thi cũng có sự điều chỉnh để phù hợp với thời gian làm bài. Cụ thể:
- Phần đọc hiểu: Không còn tám câu hỏi nhỏ với chia đều cho hai ngữ liệu. Đề thi ngữ văn năm 2017 chỉ gồm một ngữ liệu đi kèm bốn câu hỏi nhỏ với các cấp độ nhận thức Nhận biết - Thông hiểu - Vận dụng. Ngữ liệu nằm ngoài/trong chương trình sách giáo khoa.
Câu 1 chỉ dừng lại ở việc kiểm tra học sinh ở mức độ Nhận biết - nhớ kiến thức tiếng Việt với câu hỏi cụ thể về phương thức biểu đạt chính của đoạn trích. Học sinh sẽ hoàn thành yêu cầu của đề rất dễ dàng.
Riêng câu 2 với yêu cầu giải thích khái niệm thấu cảm, dường như đề đã chạm tới mức độ thông hiểu theo tiêu chí thông thường của các câu hỏi đọc hiểu; tuy nhiên, có thể thấy câu hai thực chất HS chỉ cần chép lại những ý cơ bản trong phần một của đoạn trích và gần như không cần sự sáng tạo. Đó là nguyên nhân khiến tiêu chí về sự Thông hiểu bị hạn chế. Mức độ suy luận của thí sinh ở câu 3 không cần huy động nhiều hơn so với câu hai bởi thực chất, để nhận xét về “hành vi của đứa trẻ ba tuổi, cô gái có bạn bị ốm, cậu bé Bồ Đào Nha được nhắc đến trong đoạn trích”, thí sinh chỉ cần quay trở lại câu mở đoạn “Thấu cảm xảy ra trong từng khoảnh khắc của cuộc sống” và chỉ cần thêm bớt một vài ý kiến cá nhân trên cơ sở nhận định của câu mở đoạn.
Câu hỏi duy nhất đòi hỏi tư duy, trải nghiệm, sự suy ngẫm và “thấu cảm” của thí sinh chính là câu 4, đây là câu hỏi có thể coi đã đạt tới mục đích của Vận dung - Vận dụng cao theo tiêu chí của bài Đọc hiểu. Tuy nhiên, tần suất tư duy cho một phần Đọc hiểu như vậy là hơi “khiêm tốn” trong một đề thi quốc gia.
Câu viết đoạn văn nghị luận xã hội đảm bảo đúng mối quan hệ hữu cơ với phần Đọc hiểu theo cấu trúc các đề minh họa, thử nghiệm, tham khảo của Bộ trước đây. Trong đó, việc lựa chọn ngữ liệu Đọc hiểu cùng một vài ý trong các câu hỏi Đọc hiểu đã giúp thí sinh phần nào xác định được nội dung, chủ đề và hướng triển khai trong câu viết đoạn văn nghị luận xã hội.
Vấn đề về sự “thấu cảm” vừa là vấn đề muôn đời trong cuộc sống nhân sinh, thế sự, vừa là điều có thể chạm tới phần nào thực tế bức bối của cách sống vô cảm khá phổ biến hiện nay. Trong khá nhiều những vấn đề của cuộc sống thời hiện tại, có lẽ sự “thấu cảm” cũng là điều nên nói.
Điều đáng ghi nhận đầu tiên ở câu nghị luận văn học chính là việc lựa chọn đoạn thơ cảm nhận trong một đoạn trích dài 90 câu - đoạn thơ đã giúp người đọc - học trò… có những cảm nhận khá đầy đủ về Đất nước: Đất nước được đặt trong chiều dài “đằng đẵng” của thời gian lịch sử, được đặt trong chiều rộng “mênh mông” của không gian địa lý, trong chiều sâu, bề dày của văn hóa, phong tục… Từ ba bình diện ấy, đất nước đem đến những cảm nhận vừa bình dị, gần gũi với cuộc sống nhân dân, vừa thiêng liêng, cao cả hướng tới những khái niệm về cội nguồn về nhân dân, đất nước. Sau những cảm nhận bình dị và thiêng liêng ấy, đoạn thơ cũng đã đề cập đến trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với đất nước; và toàn bộ đoạn thơ 20 câu đã hướng tới thể hiện tư tưởng chủ đạo của đoạn trích - tư tưởng “đất nước của nhân dân”.
Nếu cần nói thêm về câu nghị luận văn học thì có lẽ là một chút băn khoăn: Câu lệnh đưa ra hai yêu cầu cảm nhận về đoạn thơ và bình luận quan niệm về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm - đây là hai yêu cầu thực ra không thể tách rời trong quá trình làm bài, triển khai luận điểm của học trò và yêu cầu “bình luận về quan niệm đất nước của Nguyễn Khoa Điềm” nên cụ thể hóa để hướng tới tư tưởng “đất nước của nhân dân” và nhập vào trong yêu cầu cảm nhận.
Đề ngữ văn dễ kiếm điểm
ThS Đặng Thị Huy Lam, giáo viên văn Trường THPT Nguyễn Hữu Huân, quận Thủ Đức, TP.HCM, nhận xét: Với thời lượng 120 phút, nội dung đề thi thật ngắn ngọn, vừa sức và có thể nói khá dễ với tất cả thí sinh, kể cả những thí sinh ngại học văn. Phần đọc hiểu, nội dung văn bản không có gì xa lạ, khó hiểu khi bàn về lòng trắc ẩn và sự thấu cảm trong cuộc sống. Thí sinh chỉ đọc kỹ văn bản là có thể trả lời “an toàn" được cả bốn câu hỏi. Các câu hỏi đều là kiểu dạng thí sinh đã làm quen qua đề thi minh họa trước đó của Bộ GD&ĐT.
Ở phần làm văn, viết đoạn nghị luận xã hội về sự thấu cảm, thí sinh có thể làm bài dễ dàng, vì phần giải thích đã có trong văn bản đọc hiểu, chỉ cần bàn luận, mở rộng vấn đề. Trong khi cuộc sống đang tồn tại một bộ phận sống vô cảm, thờ ơ không quan tâm đến người khác, có mắt có tai mà như không nghe, không thấy, đề bài viết về ý nghĩa của sự thấu cảm quả là thiết thực, gần gũi, thí sinh vừa bày tỏ suy nghĩ, vừa như tự vấn để nhìn lại cách đối nhân xử thế trong cuộc sống hôm nay.
Riêng phần nghị luận văn học, theo cá nhân tôi, yêu cầu đề bài không hay, không mới, đoạn thơ được chọn để bình luận không có nhiều ý để thí sinh viết hay, viết tốt. Với yêu cầu của đề bài, thí sinh chỉ cần tập trung bàn luận làm nổi bật nội dung: Quan niệm của Nguyễn Khoa Điềm xuất phát từ tư tưởng cốt lõi đất nước của nhân dân, đất nước của ca dao thần thoại, một cái nhìn toàn diện về đất nước qua chiều dài của lịch sử, chiều rộng của địa lý, chiều sâu của văn hóa truyền thống. Đất nước trong quan niệm của Nguyễn Khoa Điềm vừa rất bình dị vừa rất thiêng liêng trong mối quan hệ riêng và chung của mỗi người. Điểm của môn văn hy vọng sẽ rất ít điểm dưới trung bình, nhiều điểm khá.
Nghị luận xã hội hay
Nhận xét đề thi này, cô Nguyễn Thị Minh Ngọc, THCS-THPT Đinh Thiện Lý, cho rằng cô đánh giá cao và rất thích phần đọc hiểu của đề thi năm nay cũng như phần nghị luận xã hội vì nó rất hay, ý nghĩa, mang tính cập nhật.
Đoạn trích được đề cập trong đề là trích từ tác phẩm "Thiện, ác và Smartphone" của Đặng Hoàng Giang vừa được xuất bản năm 2017. Đây là tác phẩm rất giá trị và rất mới khi nói về mạng xa hội, là một vấn đề khá hiện đại ngày nay. Đoạn trích đưa ra cũng là một trong những đoạn trích ý nghĩa nhất của tác phẩm vì nó nói lên sự đồng cảm, sẻ chia trong cuộc sống và biết đặt mình vào người khác.
Với đoạn trích này và yêu cầu bài đưa ra khiến cả giáo viên và HS sẽ thích thú khi làm bài và có tính tác động lớn đến suy nghĩ của các em về sự thấu cảm trong xã hội ngày nay. Ngay cả phần làm văn nghị luận xã hội, các em còn được bày tỏ ý kiến, suy nghĩ của mình về vấn đề này sẽ giúp các em hiểu sâu hơn.
Tuy nhiên, theo cô Ngọc, điều cô băn khoăn nhất và chưa hài lòng lắm là cách ra đề ở phần nghị luận văn học khi đề cập đến một tác phẩm quá quen thuộc là Đất nước. Cách ra đề phần này quá an toàn và các em dễ đoán được vì năm trước thi văn thì năm nay sẽ ra thơ.
"Đây là phần tôi rất mong chờ ở đề thi năm nay và chờ một sự đột phá nghị luận văn học nhưng cách ra đề này không mới và khác với đề minh họa của Bộ vừa rồi. Với phần này thì hầu như các em đều làm được vì chỉ cần đòi hỏi các em học thuộc lòng thôi chứ không kích thích được sự tư duy và sáng tạo của HS khi làm văn" - cô Ngọc thẳng thắn.
