Chữ Quốc ngữ là gì, ai đã tạo ra nó ?, đó là những nội dung được cuốn sách Người Việt gọi tôi là Cha Đắc Lộ - Hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ sẽ giải đáp.
Ngày 22-4, tại Phố Sách Hà Nội, Nhà xuất bản Kim Đồng cùng Viện Pháp tại Hà Nội đã tổ chức chương trình Alexandre de Rhodes và hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ.
Theo chia sẻ của các diễn giả, cuốn sách được thực hiện bởi tác giả Phạm Thị Kiều Ly, người phụ trách phần nội dung và cốt truyện. Nội dung cuốn sách dựa vào luận án Tiến sĩ của tác giả Phạm Thị Kiều Ly về Lịch sử ngữ pháp và chữ viết hệ Latinh của tiếng Việt (1615-1919) tại Đại học Sorbonne Nouvelle năm 2018.
 |
Hình ảnh về cuốn sách. Ảnh: KIM ĐỒNG. |
Sau đó, luận án này được hiệu chỉnh và in thành sách với tiêu đề Histoire de l’écriture romanisée du vietnamien (1615-1919)[Lịch sử chữ Quốc ngữ (1615-1919)] năm 2022, tại Nhà xuất bản Les Indes Savantes, Pháp. Chị hiện là giảng viên tại Khoa Các Khoa học liên ngành, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Đảm nhận phần minh họa cho cuốn sách là họa sĩ Tạ Huy Long. Chia sẻ về việc lựa chọn bối cảnh, màu sắc cho tác phẩm, anh cho hay: “Màu sắc - với tôi là cảm xúc của câu chuyện, không hẳn nương theo những gì thực tế mô tả. Tôi đã rất cân nhắc khi chọn hai màu và chỉ hai màu thôi với sắc độ đậm nhạt từ chúng. Màu xanh cây già - màu của cây lá nhiệt đới, của áo thầy tu bạc màu. Màu nâu sepia - màu của đất đai màu mỡ và da người cháy nắng. Đơn giản như vậy!”
Lắng nghe phần chia sẻ của tác giả và người vẽ minh họa, nhà nghiên cứu Nguyễn Quốc Vương bày tỏ, ở đây có sự va chạm trong quan điểm giữa một bên là một người luôn phải căn cứ vào tư liệu và luôn phải đặt ra trong đầu liệu có thật không, liệu có tin tưởng không, giữa một bên là họa sĩ tin tưởng sự thật theo cách của mình. "Họa sĩ tư duy vào lịch sử khác chúng ta"- anh nêu quan điểm.
Người Việt gọi tôi là Cha Đắc Lộ - Hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữcó sự kết hợp hài hòa giữa hai phần: Đắc Lộ kí sự và Chữ Quốc ngữ kí sự. Trong đó, Đắc Lộ kí sự được đặc biệt thể hiện bằng hình thức truyện tranh, giúp độc giả dễ theo dõi và nắm được hành trình sáng tạo chữ Quốc ngữ của các thừa sai phương Tây, qua lời kể của Alexandre de Rhodes.
 |
Họa sĩ Tạ Huy Long chia sẻ về quá trình thực hiện cuốn sách. Ảnh: VT |
Phần Chữ Quốc ngữ kí sự mang độc giả đi ngược dòng lịch sử, tìm hiểu về hành trình chữ Quốc ngữ đi vào đời sống của người dân Việt Nam. Phần này kể sâu hơn về vai trò, đóng góp của những người Việt và người Pháp trong việc biên soạn từ điển hay dịch sách sử dụng chữ Quốc ngữ, thái độ của giới trí thức Việt Nam trước sự lan rộng của chữ Quốc ngữ, cùng chặng đường chông gai để chữ Quốc ngữ được công nhận là văn tự chính thức của Việt Nam.
Bên cạnh đó, nhằm giúp bạn đọc có cơ hội hiểu rõ hơn về cách ghi âm của tiếng Việt, nhóm tác giả còn sáng tạo một đoạn phỏng vấn đặc biệt với ba nhân vật tiêu biểu trong quá trình sáng tạo chữ Quốc ngữ: Alexandre de Rhodes, Francisco de Pina và Gaspar do Amaral, bàn luận về quá trình sáng tạo chữ viết Latinh của tiếng Việt.
Cuốn sách cũng đưa bạn đọc tới Việt Nam thế kỉ 17, với không gian nhiệt đới và những xung đột của Đàng Trong và Đàng Ngoài. Đây là cuốn tranh truyện bán hư cấu kể lại câu chuyện cuộc đời nhiều thăng trầm của giáo sĩ Đắc Lộ - Alexandre de Rhodes, một vị linh mục, người của Tòa thánh Vatican, đã tới Việt Nam từ thế kỉ 17 và có công rất lớn trong việc in cuốn từ điển đầu tiên của tiếng Việt (Từ điển Việt-Bồ-La) vào năm 1651.
Lịch sử hình thành chữ Quốc ngữ gắn với hành trình truyền giáo của các giáo sĩ phương Tây. Ban đầu, thứ văn tự này chỉ là một công cụ để học tiếng Việt nhằm dễ dàng trao đổi với người Việt và thuận tiện cho việc truyền giáo.
Sau đó nó được sử dụng như một thứ mật mã giữa các thừa sai với giáo dân và chỉ được dạy trong các chủng viện. Sau những biến động chính trị và giáo dục, chữ Quốc ngữ dần thay chữ Nho trong các văn bản hành chính của đất nước và trở thành chữ viết chính thức của Việt Nam.
