Bộ trưởng: 'EVFTA sẽ rất tiêu cực với doanh nghiệp yếu kém'

 Ngày 12-2, Nghị viện châu Âu đã bỏ phiếu phê chuẩn hiệp định thương mại tự do EU - Việt Nam (EVFTA) với tỉ lệ hơn 63% phiếu thuận.

Trao đổi với báo chí, Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh nhận định EVFTA là công cụ quan trọng, cú hích lớn cho xuất khẩu.

. Bộ trưởng cho biết sự kiện Nghị viện châu Âu phê chuẩn Hiệp định EVFTA và Hiệp định EVIPA có ý nghĩa như thế nào?

+ Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh: Hiện nay, trong bối cảnh căng thẳng thương mại quốc tế có chiều hướng gia tăng, cộng hưởng với sự trở lại của chủ nghĩa bảo hộ, đe dọa sự phát triển ổn định của kinh tế thế giới và các khu vực, việc Nghị viện châu Âu thông qua Hiệp định EVFTA và EVIPA thật sự đã mang lại nhiều ý nghĩa trên nhiều phương diện.

Chẳng hạn, trên phương diện phát triển kinh tế hiện nay, EU là một trong số thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này năm 2019 đạt 41,48 tỉ USD và nhập khẩu đạt 14,91 tỉ USD.

Do vật, khi các Hiệp định EVFTA và EVIPA chính thức có hiệu lực, thương mại hai chiều và đầu tư từ EU vào Việt Nam được dự báo sẽ tăng trưởng ở mức khá, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy xuất nhập khẩu, đa dạng hóa thị trường, thu được giá trị gia tăng cao hơn thông qua việc thiết lập các chuỗi cung ứng mới, giải quyết công việc làm cho người lao động.

Với việc thực thi các cam kết trong EVFTA, môi trường kinh doanh và chính sách, pháp luật Việt Nam sẽ có những thay đổi, cải thiện theo hướng minh bạch hơn, thuận lợi và phù hợp hơn với thông lệ quốc tế.

Thủy sản Việt Nam đang được xuất khẩu sang nhiều nước. Ảnh: Quang Huy

. Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sẽ được hưởng lợi từ hiệp định này và những ngành bị ảnh hưởng tiêu cực, thưa Bộ trưởng?

+ Với EVFTA, gần 100% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu khi xuất sang EU ngay sau khi hiệp định có hiệu lực hoặc sau một lộ trình ngắn. Đây có thể coi là mức cam kết cao nhất mà Việt Nam đạt được trong các hiệp định FTA đã được ký kết cho tới nay.

Các ngành dự kiến sẽ được hưởng lợi nhiều từ hiệp định này đều là những ngành Việt Nam vốn có lợi thế cạnh tranh cao như giày, dép, mũ, hàng dệt may và nông thủy sản. Các ngành chịu sức ép cạnh tranh dự kiến gồm có hóa chất; phương tiện và thiết bị vận tải; thực phẩm chế biến và sản phẩm kim loại cơ bản. 

Tuy nhiên, dù là các ngành được dự báo sẽ hưởng lợi tối đa nhưng cũng không hẳn là không phải đối mặt với thách thức. Rào cản kỹ thuật đối với hàng hóa nhập khẩu từ phía EU rất chặt chẽ.

Điển hình như với nông sản, dù EVFTA có ưu đãi với những quy định SPS linh hoạt nhưng đa số ngành hàng nông sản của nước ta như chè, rau quả... vẫn vấp phải những hạn chế do thiếu tính đồng nhất trong từng lô hàng, công tác thu hoạch bảo quản chưa tốt nên chất lượng còn hạn chế.

Ngoài ra, các quy định về quy tắc xuất xứ cũng sẽ là thách thức đối với ngành dệt may nếu muốn tận dụng được các ưu đãi về thuế quan do nguồn nguyên liệu cho sản xuất hàng xuất khẩu hiện nay của Việt Nam chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc hoặc ASEAN.

. Bộ trưởng có thể gửi thông điệp gì đến doanh nghiệp để giúp họ thực hiện hiệu quả và đón nhận lợi ích từ EVFTA?

+ Hiệp định EVFTA chắc chắn sẽ mở ra nhiều cơ hội về thương mại, đầu tư, hợp tác mới cho doanh nghiệp hai bên. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, trong quá trình đàm phán, đoàn đàm phán đã tích cực cung cấp đầy đủ thông tin cũng như tham vấn ý kiến của các hiệp hội doanh nghiệp với mong muốn kết quả đàm phán phải đáp ứng được tốt nhất lợi ích của doanh nghiệp. Trong quá trình này, một số hiệp hội như dệt may, da giày, thủy sản và nhiều doanh nghiệp khác đã thể hiện sự quan tâm đặc biệt.

Tuy nhiên, có sự khác biệt về sự chuẩn bị giữa các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp lớn dường như có sự chuẩn bị tốt hơn so với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các doanh nghiệp xuất khẩu dường như tích cực hơn so với các doanh nghiệp phải chịu cạnh tranh từ EU sau khi hiệp định được ký kết.

Do đó, để khai thác được tối đa lợi ích mà hiệp định này mang lại, các doanh nghiệp của chúng ta, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cần chủ động nghiên cứu thông tin để có sự chuẩn bị tích cực.

Việc chuẩn bị nên được tiến hành toàn diện từ nghiên cứu cơ hội, thách thức của thị trường EU đến các giải pháp như nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm; phát huy lợi thế cạnh tranh, tăng hiệu suất...

Cần lưu ý là để tận dụng được ưu đãi từ hiệp định, doanh nghiệp cần đảm bảo sản phẩm của mình đáp ứng yêu cầu về quy tắc xuất xứ, về tiêu chuẩn kỹ thuật và về vệ sinh an toàn động thực vật của EU.

Thanh long xuất khẩu sang Trung Quốc đang ách tắc vì dịch COVID-19. Ảnh: Quang Huy

. Bên cạnh những cơ hội lớn, một số ý kiến cho rằng Hiệp định EVFTA có thể cũng tạo ra một số thách thức mà doanh nghiệp trong nước sẽ phải đối mặt khi hiệp định chính thức có hiệu lực. Quan điểm của Bộ trưởng về vấn đề này như thế nào và doanh nghiệp Việt Nam cần có những chuẩn bị gì để vượt qua những thách thức này?

+ Hiệp định EVFTA sẽ mở ra nhiều cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam thâm nhập vào thị trường đầy tiềm năng với 508 triệu dân và tổng sản phẩm nội địa (GDP) khoảng 18.000 tỉ USD của EU.

Tất nhiên, cùng với các cơ hội đặt ra thì việc thực thi Hiệp định EVFTA cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt là với Việt Nam là nền kinh tế có trình độ phát triển thấp nhất so với các nước trong khu vực đã ký FTA với EU.

Chẳng hạn, sức ép cạnh tranh là vấn đề đầu tiên đối với nền kinh tế và các doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, cạnh tranh luôn có tính hai mặt rõ ràng. Một mặt, cạnh tranh sẽ rất tiêu cực đối với các doanh nghiệp yếu kém, nhất là các doanh nghiệp vẫn dựa vào sự bao cấp của Nhà nước, các doanh nghiệp có công nghệ sản xuất và kinh doanh lạc hậu.

Mặt khác, cạnh tranh mang lại động lực cho các doanh nghiệp liên tục đổi mới và sáng tạo, đồng thời tạo ra thêm nhiều sự lựa chọn cho người tiêu dùng.

Chính vì vậy, doanh nghiệp cũng như các cơ quan quản lý nhà nước của ta phải không ngừng vươn lên thì mới có thể vượt qua được các thách thức, khai thác được các cơ hội do Hiệp định EVFTA đem lại.

. Các chuyên gia lo ngại dịch COVID-19 sẽ ảnh hưởng lớn đến các chỉ tiêu kinh tế Việt Nam, trong đó có xuất nhập khẩu. Liệu rằng khi EVFTA được thực thi sẽ hỗ trợ cho xuất khẩu Việt Nam trong bối cảnh này?

+ Bộ Công Thương đã trình Chính phủ bộ hồ sơ đề nghị Quốc hội phê chuẩn hiệp định. Theo lộ trình dự kiến, Chính phủ sẽ trình Chủ tịch nước để Chủ tịch nước xem xét việc trình Quốc hội tại kỳ họp tháng 5 này. Nếu Quốc hội thông qua vào cuối tháng 5 hoặc đầu tháng 6 thì dự kiến EVFTA sẽ có hiệu lực rất sớm, có thể ngay từ ngày 1-7-2020, sau khi hai bên thông báo cho nhau về việc đã hoàn tất thủ tục phê chuẩn.

Hiệp định EVFTA với các cam kết toàn diện và thực chất về mở cửa thị trường hàng hóa được dự báo sẽ là một cú hích lớn đối với xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Trung Quốc đang gặp nhiều khó khăn.

Trong thời gian qua, một số sản phẩm nông thủy sản xuất khẩu sang Trung Quốc bị ách tắc, đình trệ do hạn chế thông quan của thương mại cư dân biên giới. Một lần nữa cho thấy chúng ta đang rất cần những biện pháp quyết liệt hơn nữa để tái cơ cấu lại các ngành sản xuất; đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp gắn với việc đưa công nghệ khoa học vào nhiều hơn trong công tác sản xuất, chế biến, đảm bảo điều kiện truy xuất nguồn gốc với kiểm soát chất lượng, đảm bảo điều kiện vệ sinh an toàn dịch bệnh, nhất là kiểm soát kiểm dịch động thực vật.